برخورد با عرضه دخانیات قاچاق ادامه می‌یابد؟
مقابله با عرضه دخانیات قاچاق بالاخره از سال گذشته کلید خورد و کشفیات این طرح از اواخر آذر ۱۳۹۹ تا اوایل بهمن نزدیک به ۳۰۷ میلیون نخ به ارزش ۲هزارمیلیاردبوده است.
سال گذشته رئیس قوه قضائیه در واکنش به آمار قاچاق سالیانه ۲۰ تا ۳۰ میلیارد نخ سیگار، خواستار فعالیت جدی نهادهای متولی مبارزه با قاچاق کالا برای جلوگیری از افزایش قاچاق دخانیات شد. چند روز بعد از اظهارات رئیس دستگاه قضائی در آذرماه ۱۳۹۹ و پس از مدت‌ها تعلل، سرانجام روند مبارزه با عرضه سیگارهای قاچاق از ۲۲ آذرماه سال گذشته سرعت گرفت و ابتدا به صورت آزمایشی در شهر تهران اجرا شد.
سیگار یکی از محبوب‌ترین کالاها برای قاچاق به کشور است؛ چرا که چگالی قیمتی و یا همان نسبت قیمت به حجم سیگار، باعث جذابیت مضاعف این کالا برای قاچاقچیان شده است. علاوه بر این، به دلیل ترانزیت آسان و کم‌ریسک؛ حاشیه سود بالا و وجود تقاضای زیاد مصرف‌کنندگان، قاچاق سیگار در سال‌های اخیر سیر صعودی داشته است.
بسیاری از کارشناسان معتقدند که میزان کشفیات قاچاق سیگار نسبت به میزان کل سیگارهای قاچاق شده به کشور بسیار اندک است، به عنوان مثال، به گفته امیرمحمد پرهام‌فر، مدیرکل دفتر پیشگیری ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، میزان کشفیات دخانیات قاچاق در هفت‌ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۸ تنها چیزی حدود ۳۱۱ میلیون نخ بوده که این میزان نسبت به برآورد حجم کل سیگار قاچاق در آن زمان زیر ۳ درصد برآورد شده است؛ چرا که مطابق پیشبینیها در نیمه اول سال ۱۳۹۸ حداقل نزدیک به ۱۵ میلیارد نخ سیگار قاچاق (در خوشبینانه‌ترین حالت) در بازار وجود داشته است.
بهره‌گیری از شناسه کالا برای برخورد با قاچاق سیگار
حمیدرضا دهقانی‌نیا، سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز با اشاره به اینکه زیرساخت سیستمی لازم برای جلوگیری از قاچاق سیگار ایجاد شده است، گفت: تمامی اطلاعات فروش و خرید سیگار توسط زنجیره تولید و توزیع دخانیات در این سامانه ثبت خواهد شد. همچنین فروش سیگار به توزیع‌کنندگان استانی نیز در این سامانه ثبت شده و تمام پاکت‌ها و بسته‌بندی‌های سیگار تولید داخل دارای شناسه کالا هستند.
وی با اشاره به اهمیت اجرایی شدن طرح شناسه سیگار افزود: طرح شناسه کالا بعد از اجرایی شدن در گروه کالایی موبایل، پوشاک، تایر و چند کالای دیگر، اکنون به صورت کامل برای سیگار اجرایی شده است. البته این طرح می‌بایست به زودی کامل شود و امیدواریم در آینده نزدیک مرحله ثبت اسناد فروش به خورده‌فروشان نیز در سامانه جامع تجارت آغاز شود.
کشف بیش از ۲ هزار میلیارد ریال سیگار قاچاق در یک ماه
این مقام مسئول در ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز با بیان اینکه طرح برخورد با عرضه کنندگان سیگار قاچاق از اواخر آذرماه سال گذشته آغاز شد، اظهار داشت: میزان کشفیات این طرح تا اوایل بهمن‌ماه سال گذشته نزدیک به ۳۰۷ میلیون نخ سیگار قاچاق بوده است که بر اساس آمار مقدماتی تهیه شده می‌توان گفت که این کشفیات ارزشی بالغ بر ۲ هزار میلیارد ریال دارد.
دهقانی‌نیا با اشاره به سرنوشت سیگارهای قاچاق کشف شده گفت: کشفیات دستگاه‌های گوناگون در طی فرآیندهای قانونی به سازمان اموال تملیکی تحویل داده می‌شود و بر اساس قانون این سازمان موظف است سیگارهای قاچاق را امحاء کند.
وی در واکنش به نگرانی برخی از کارشناسان در مورد فروش مجدد سیگارهای قاچاق در بازار گفت: این کشفیات به طور قطع امحاء خواهد شد و دلیل عدم انجام این مهم تاکنون به شرایط کرونایی کشور مربوط می‌شود و در واقع نباید در مورد بازگشت سیگارهای قاچاق به بازار نگرانی وجود داشته باشد.
پیش از این محمدرضا تاجدار رئیس انجمن تولیدکنندگان محصولات دخانی گفته بود که برخی از برندهای خارجی مانند مالبرو و سیگارهای تقلبی از طریق قاچاق راهی بازار می‌شوند و بخش دیگری از این برندها به صورت قانونی در داخل کشور تولید می‌شوند؛ اما به دلیل اینکه مصوبات مجلس می‌تواند هزینه تولید سیگار را ۱۰ الی ۳۰ درصد افزایش دهد این احتمال وجود دارد که سیگارهای قاچاق با حفظ قیمت‌های فعلی خود سهم بیشتری از بازار را تصاحب کنند.
سازمان‌های مختلف آمار گوناگونی در مورد میزان قاچاق سیگار ارائه می‌کنند؛ به عنوان مثال طبق آمار وزارت بهداشت، سالانه حدود ۵۵ میلیارد نخ سیگار در کشور مصرف می‌شود، اما بر اساس گزارش مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات وابسته به وزارت صمت، میزان تولید و واردات قانونی سیگار در سال ۹۶ حدود ۵۲.۶ میلیارد نخ (۴۹.۳ میلیارد نخ تولید و ۳.۳ میلیارد نخ واردات)، در سال ۹۷ حدود ۴۸ میلیارد نخ و در سال ۹۸ حدود ۵۵ میلیارد نخ بوده است، در این گزارش همچنین میزان قاچاق سیگار کشور در سال ۹۸ برابر با ۱۰.۳ میلیارد نخ برآورد شده که با احتساب این ارقام، میزان مصرف سیگار در کشور در سال ۹۸ چیزی در حدود ۶۵ میلیارد نخ تخمین زده می‌شود.
همچنین به گفته یاسر سوادکوهی، مدیرکل دفتر هماهنگی امور مقابله و رصد جریان مالی قاچاق ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز در سال ۱۳۹۹، حدود ۸ تا ۱۰ میلیارد نخ سیگار قاچاق در کشور مصرف شده است؛ بنابر اظهارات وی کل میزان مصرف سیگار در سال ۱۳۹۹، بین ۶۰ تا ۶۵ میلیارد نخ بوده است.
برخی از فعالان بازار دخانیات معتقدند که با توجه به افزایش نرخ مالیات خرده‌فروشی سیگار در سال جاری (براساس بند ف تبصره ۶ قانون بودجه ۱۴۰۰) و دیگر مشکلات تولید قانونی سیگار در داخل کشور، این احتمال وجود دارد که سهم سیگارهای قاچاق به نسبت سال‌های گذشته در سال ۱۴۰۰ افزایش یابد.
روند مبارزه با توزیع‌کنندگان سیگار قاچاق در سال ۱۴۰۰ ادامه می‌یابد؟
هرچند آمار ارائه شده در حوزه مصرف، تولید و قاچاق سیگار از سوی نهادهای ذی‌صلاح در سال‌های گذشته بسیار متفاوت بوده، اما تمامی این اعداد بیانگر این نکته است که هرساله فاصله زیادی بین میزان تولید و مصرف سیگار وجود دارد و این فاصله فاحش تقاضا، به طور معمول توسط سیگارهای قاچاق تأمین می‌شود و همانگونه که اشاره شد، به اعتقاد برخی فعالان بازار، با توجه به افزایش نرخ مالیات خرده‌فروشی سیگار در سال جاری و دیگر مشکلات تولید قانونی سیگار در داخل کشور، این احتمال وجود دارد که سهم سیگارهای قاچاق به نسبت سال‌های گذشته در سال ۱۴۰۰ افزایش یابد.
به نظر می‌رسد که دولت باید به صورت همزمان از تولیدکنندگان قانونی سیگار در داخل حمایت کرده و اجرای طرح برخورد با عرضه سیگار قاچاق را جدی‌تر از گذشته پیگیری کند؛ چرا که در غیر این صورت به مانند سال‌های گذشته شاهد ورود میلیاردها نخ سیگار قاچاق و تقلبی در بازار کشور خواهیم بود؛ عرضه این سیگارهای قاچاق و بی‌کیفیت در بازار نه تنها آسیب مضاعفی به سلامت مصرف‌کنندگان وارد می‌کنند بلکه به دلیل عدم پرداخت عوارض و مالیات توسط قاچاقچیان، هزاران میلیارد تومان از درآمدهای بیت‌المال نیز کاسته می‌شود.
