نقش دلالان در بازار سیمان
قیمت سیمان در بازار در حالی به ۷۰ هزار تومان رسیده که براساس دستورالعمل‌ها باید هر پاکت سیمان ۲۴هزار تومان به فروش برسد.
دیروز قیمت هر پاکت ۵۰ کیلویی سیمان از ۴۴ هزار تومان به بیش از ۷۰ هزار تومان و میلگرد از ۱۴ هزار تومان به ۲۰ هزار تومان رسید. سیمان و میلگرد پراستفاده‌ترین مصالح در ساختمان است و گرانی این دو محصول می‌تواند بر قیمت تمام شده مسکن تاثیر بگذارد. سیمان بالاترین میزان تولید را بین محصولات صنعتی دنیا داشته و یکی از پرمصرف‌ترین فرآورده‌های صنعتی است؛ در ایران نیز به لحاظ فناوری ۸۰ درصد تجهیزات فنی این صنعت در ایران وجود دارد؛ از لحاظ قیمت‌های جهانی حدود ۴ درصد و از لحاظ قیمت‌های مصوب داخلی ۵/۲ درصد تولید ناخالص کشور را سیمان دربر می‌گیرد، اما با وجود این، سیمان یکی از صنایع انرژی‌بر به‌حساب می‌آید به‌طوری که ۱۴ درصد مصرف انرژی صنایع و ۳ درصد مصرف انرژی کل کشور را سیمان مصرف می‌کند که این انرژی عمدتا به دو صورت نیروی الکتریکی و حرارتی است و حدود ۲۰ درصد از انرژی سیمان، مربوط به انرژی الکتریکی و ۸۰ درصد آن حاصل سوخت‌های فسیلی همچون گاز و مازوت است. به‌طور متوسط برای تولید هر تن سیمان ۱۱۰ کیلووات برق یا ۱۰۰ لیتر مازوت مصرف می‌شود که این میزان حاکی از آن است دولت یارانه بسیار بالایی به تولیدکنندگان این صنعت می‌دهد. از این‌رو به‌دلایل گرانی سیمان به‌رغم یارانه بالایی که دریافت می‌کنند پرداخته ایم که در ادامه می‌خوانید.
بازار آزاد سیمان در کشور پس از دو مرحله گرانی در اواخر سال گذشته و اوایل سال جاری تا حدی به ثبات رسید و قیمت هر پاکت از ۵۰ هزار تومان به ۳۶ هزار تومان کاهش یافته بود تا این که دو تصمیم دولت این صنعت را به‌شدت تحت‌تاثیر قرار داده و با مشکلات زیادی روبه‌رو کرد؛ ابتدا اجبار واحد‌های تولید سیمان برای کاهش ۹۰ درصدی برق مصرفی خود و دوم افزایش ۲۰ درصدی قیمت سیمان فله. این موضوع باعث شد تا مهدی هدایت، مدیرعامل شرکت عمران پردیس هم انتقاد کند و بگوید، سیمان گران بر قیمت تمام شده واحد‌های مسکن مهر و طرح اقدام ملی در پردیس تاثیر می‌گذارد و اتمام این پروژه‌ها را با مشکل مواجه خواهد کرد. برق صنایع سیمانی در یک ماه اخیر به‌کرات قطع شده و اخیرا طبق مصوبه وزارت نیرو واحد‌های سیمانی باید برق مصرفی خود را به ۱۰ درصد میزان قبلی برسانند؛ این قطعی‌ها به‌مراتب بدتر از قطعی‌های گاز است که در اواخر سال گذاشته دامن این صنعت را گرفته بود به این دلیل که در حال حاضر گزارش‌ها حاکی از آن است که با کمبود شدید سیمان در بازار، قیمت هر پاکت سیمان به بیش از ۷۰ هزار تومان رسیده است.
به عبارت دیگر قطعی و کمبود برق منجر به عدم تولید سیمان به میزان کافی شده و همین امر باعث التهاب در بازار و افزایش نرخ سیمان در بازار آزاد شده، چون کاهش عرضه همزمان با تقاضای بالا قیمت‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و این همان چیزی است که صنعت سیمان در حال حاضر به آن دچار شده است.
از طرف دیگر اواسط خرداد سال جاری بود که دولت با هدف حذف دلالان و رسیدن محصول به مصرف‌کننده نهایی، افزایش ۱۲ درصدی قیمت سیمان فله را به‌طور رسمی اعلام کرد؛ با این حال این کار نه‌تن‌ها به هدف خود نائل نشده بلکه منجر به افزایش شدید قیمت‌ها در این صنعت نیز شده است.
همزمان با گرانی سیمان، قیمت میلگرد نیز با افزایش محسوسی روبه‌رو بوده است به‌طوری‌که قیمت هر کیلوگرم از این مصالح ساختمانی با افزایش ۴۵ درصدی از ۱۴ هزار تومان به ۲۰ هزار تومان رسیده، این در حالی است که قیمت هر کیلوگرم این محصول تا اواخر سال ۹۸ تنها ۴۲۰۰ تومان بود.
در همین خصوص فرشید پورحاجت، دبیر کانون سراسری انبوه‌سازان می‌گوید: نرخ اعلامی هر کیلوگرم میلگرد ۱۷ هزار و ۷۰۰ تومان برای توزیع در کارخانه است، ولی انبوه‌سازان اگر بخواهند این محصول را تهیه کنند باید هر کیلوگرم میلگرد را ۲۰ تا ۲۲ هزار تومان از کارخانه‌دار بخرند. گفتنی است برای هر متر مربع ستون بتنی ۳۵ تا ۴۵ کیلوگرم و برای اسکلت‌های بتنی نیز ۴۰ تا ۵۵ کیلوگرم در هر متر مربع میلگرد نیاز است. این در حالی است که در اسکلت‌های فولادی در هر متر مربع تقریبا بین ۴۵ تا ۶۵ کیلوگرم میلگرد نیاز است.
وضعیت تولید و صادرات
تولیدکنندگان می‌گویند با توجه به قطعی گاز در زمستان و قطعی برق در تابستان تولید کارخانجات سیمان بین ۳۰ تا ۶۰ درصد کاهش یافته است، اما با این حال محمدرضا مرتضوی، رئیس خانه صنعت و معدن تهران در این باره عنوان می‌کند: ظرفیت تولید ۷۸میلیون تن سیمان در کشور وجود دارد. این در حالی است که کمتر از ۶۰ میلیون تن سیمان در کشور مصرف می‌شود و تنها پنج‌میلیون تن سیمان در سبد صادراتی قرار می‌گیرد؛ عبدالرضا شیخان، دبیر انجمن کارفرمایان صنعت سیمان می‌گوید به طور متوسط ماهانه شش‌میلیون تن سیمان در کشور تولید می‌شود. با این حال اگر طبق مصوبه مجلس شورای‌اسلامی و وعده‌های دولت سیزدهم ساخت سالی یک‌میلیون مسکن در کشور اجرایی شود، باید بدانیم برای ساخت هر واحد مسکونی حداقل ۱۰۰تن سیمان نیاز است؛ بنابراین به صورت کلی به ۱۰۰میلیون تن سیمان نیاز داریم. این در حالی است که تا اواخر سال گذشته ۸۰میلیون تن سیمان در کشور تولید می‌شود و در حال حاضر این میزان به ۶۰ میلیون تن رسیده بنابراین کشورمان برای اجرایی شدن این وعده به افزایش ۲۰ تا ۴۰میلیون تنی ظرفیت تولید سیمان در کشور نیازمند است.
زیان بی‌برقی
اواسط تیرماه بود که در پی قطعی مداوم برق در سراسر کشور و عدم مدیریت آن توسط وزارت نیرو، شرکت توانیر در نامه‌ای به شرکت‌های توزیع و برق منطقه‌ای با استناد به مصوبات هیات‌وزیران و شورای عالی امنیت ملی از آن‌ها خواست میزان برق مصرفی صنایع فولادی و کارخانجات سیمانی به ۱۰درصد برسد. با این وصف به نظر می‌رسد این میزان برق به تنهایی پاسخگوی تولید این کارخانجات نباشد و تولید سیمان را در کشور به شدت کاهش داده و برخی کارخانجات را به تعطیلی کشانده است. برآورد‌های فعالان این حوزه نشان می‌دهد این کارخانجات متحمل زیان ۳۰۰میلیارد تومانی شده‌اند. عبدالرضا شیخان، دبیر انجمن کارفرمایان صنعت‌سیمان در این خصوص می‌گوید: با این تصمیم علنا کارخانجات سیمان غیرفعال هستند؛ چون این میزان برق صرفا برای روشنایی روزانه آنهاست و از ۷۷ کارخانه تولید سیمان در کشور تنها ۱۰ تا ۱۲ واحد به صورت نامنظم در حال تولید هستند و ظرفیت تولید تنها برخی کارخانجات به ۲۵درصد رسیده و بقیه تعطیل شده‌اند.
افزایش قیمت در ۲سال اخیر
از سال گذشته تاکنون قیمت سیمان ۳۰۰برابر افزایش یافته به طوری که در سال گذشته و طبق مصوبه دولت و مجلس نرخ هر پاکت سیمان ۱۷هزار و ۵۰۰تومان بود و در حال حاضر قیمت این محصول به ۵۰ تا ۶۵هزار تومان رسیده است. ایرج رهبر، دبیر انجمن انبوه‌سازان اعلام کرده هر پاکت سیمان به ۷۰هزار تومان رسیده، در حالی که تا اواخر سال ۹۸، قیمت هر پاکت سیمان نهایتا ۱۲هزار تومان بود و این موضوع ممکن است هزینه ساخت مسکن را افزایش دهد. از سوی دیگر فرهاد طهماسبی، عضو هیات‌رئیسه کمیسیون صنایع‌مجلس گفته وزارت نیرو با توجیه کمبود برق فعالیت کارخانجات سیمانی را محدود کرده که این امر می‌تواند با کاهش تولید و تقاضای کاذب در بازار به دلیل بار روانی ناشی از این تعطیلی‌ها همراه بود و قیمت سیمان را روز به روز گران‌تر کند.
در حال حاضر نیز قیمت جهانی سیمان فله تنی یک‌ونیم میلیون‌تومان (حدود ۶۰ دلار) است که در ایران نیز باید قیمت این کالا ۸۷ درصد قیمت جهانی باشد که حدود تنی یک میلیون تا یک میلیون و ۲۰۰هزار تومان می‌شود، اما سیمان غیرفله امروزه اگر چه با قیمت ۳۱۰ هزار تومان به ازای هر تن از درب کارخانه به فروش می‌رسد، ولی در نهایت با دلالی واسطه‌ها تنی ۶۰۰ هزار تومان برای مصرف‌کننده تمام می‌شود.
نقش دلالان در بازار سیمان
قیمت سیمان در بازار در حالی به ۷۰ هزار تومان رسیده که براساس دستورالعمل‌ها باید هر پاکت سیمان ۲۴هزار تومان به فروش برسد، هر چند اخیرا سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان به صاحبان صنایع سیمانی اجازه دادند متناسب با فروش محصول خود به صورت مشروط، نرخ سیمان فله‌ای را تا ۱۲درصد افزایش دهند و پس از عرضه سیمان در بورس شاهد رشد افسارگسیخته قیمت‌ها در بازار بودیم. با این حال گزارش‌ها حاکی از آن است دلالان و واسطه‌ها نقش عظیمی در قیمت‌های سیمان در کشور دارند، چون قیمت‌گذاری دستوری در صنعت سیمان تاکنون موفقیت‌آمیز نبوده، به طوری که علیرضا رزم‌حسینی، وزیر صمت نیز وجود مافیا را در این صنعت تایید کرده است. از طرف دیگر علی‌محمد بد، کارشناس صنعت سیمان می‌گوید: «قیمت‌گذاری دستوری سیمان، آن‌هم در شرایطی که صادرات این کالا توجیه بیشتری دارد، سبب می‌شد به‌جای تأمین نیاز مناطقی که کسری داشتند، کالا‌ها به خارج از کشور صادر شود و به موازات این اتفاق در مناطقی که کسری سیمان وجود داشت، بازار سیاه با قیمت‌های نامتعارف شکل بگیرد. بنابراین، هرچند هدف دولت از قیمت‌گذاری، ایجاد تعادل در بازار سیمان و جلوگیری از افزایش قیمت بود، اما عملا نتیجه معکوس حاصل و بازاری کاملا نابسامان ایجاد شد. به‌این‌ترتیب راهی وجود ندارد جز این‌که قیمت‌گذاری دستوری لغو و تعیین قیمت به خود بازار سپرده شود که بستر تحقق این رویداد مثبت اقتصادی، بورس کالاست.»
تاثیر بر قیمت مسکن
متاسفانه شرایط به گونه‌ای شده که سیمان برای انبوه‌سازان مسکن هم به‌سختی در بازار یافت می‌شود، به طوری که با وجود این که قیمت در کارخانه هر پاکت سیمان ۱۷هزار و ۷۰۰تومان است، اما انبوه‌سازان نمی‌توانند با این قیمت، سیمان تهیه کنند و تنها می‌توانند سیمان را تا پاکتی ۲۲هزار تومان از واسطه‌ها‌بخرند.
دخالت دولت، بازار را بر هم زد
یکی از مهم‌ترین اولویت‌های تولیدکنندگان و کارخانجات سیمان در کشور این است که دولت از قیمت‌گذاری دستوری در بازار سیمان فاصله بگیرد و قیمت این محصول با توجه به عرضه و تقاضا در بورس تعیین شود. از طرف دیگر در حال حاضر کارخانجات تولیدکننده، سیمان کمی را به بازار عرضه می‌کنند که بیشتر این توزیع هم سهم انبوه‌سازان و شرکت‌های دولتی است، به طوری که در این خصوص اسماعیل کاظمی فقهی، رئیس اتحادیه مصالح‌فروشان می‌گوید: وقتی سیمان در کارخانه با قیمت واقعی عرضه شود دیگر در بازار، کمبود یا افزایش قیمت نداریم. این در حالی است که با دخالت دولت در اقتصاد و تمام بازار‌ها نظم از بین رفته و آشفتگی حاکم شده است.
خبر‌ها حاکی از آن است که در برخی مناطق کوهستانی و ییلاقی روستا‌های کشورمان قیمت سیمان تا ۱۰۰هزار تومان نیز رسیده است، به طوری که غلامرضا، یک روستایی اهل مازندران در این باره بیان کرد: برای پیدا کردن ۱۰ پاکت سیمان به بیشتر سیمان‌فروشی‌های شهر کوهستانی کجور مراجعه کردم یا سیمان نداشتند یا هر پاکت سیمان بین ۸۸ تا ۱۰۰ هزار تومان نوسان داشت.
