کاهش ۹ درصدی حمل بار داخلی در فروردین

آن طور که کارشناسان ادعا می‌کنند، در سال‌های اخیر، روند شاخص‌های عملکردی شبکه حمل و نقل ریلی کشور حرکت به سمت جلو نداشته. در حالی که تا پیش از سال ۱۳۹۷، عملکرد راه آهن، با توجه به افزوده شدن دارایی‌های ریلی همچون محورهای ریلی جدید، کشنده‌ها و ناوگان باری و مسافری جدید، هر ساله افزایش می‌یافت به طوری که از منظر شاخص‌های عملکردی، راه آهن جمهوری اسلامی ایران توانست در سال ۹۷ رکورد عملکردی خویش را به جا بگذارد.

مشکل کاهش حمل بار داخلی، کمبود ناوگان و خط آهن است؟

در هفته‌های اخیر که مدیرعامل شرکت راه آهن در سفر رستم قاسمی به مسکو وی را همراهی می‌کرد، از مذاکره و توافق با روس‌ها برای تأمین ناوگان داخلی خبر داده است.

گفته می‌شود سازندگان داخلی بر امکان تولید داخل انواع واگن خصوصاً باری و خودکفایی در فناوری آن تأکید دارند؛ هر چند که شرکت راه آهن می‌گوید برای جبران کمبود لوکومویو با روس‌ها وارد مذاکره شده اند.

حال آنکه برخی کارشناسان حمل و نقل ریلی مشکل راه آهن را نه در زیرساخت و ناوگان که در حکمرانی دولتی آن جست وجو می‌کنند.

افت علمکرد راه آهن از سال ۱۳۹۷

به روایت آمار منتشر شده در سالنامه آماری شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران، پس از سال ۹۸، نه تنها پیشرفتی در ثبت رکورد جدید عملکردی شبکه ریلی حاصل نشد، بلکه به رغم توسعه بیشتر شبکه ریلی و دارایی‌های آن، میزان عملکرد شبکه ریلی کشور کاهشی بود.

به طوری که در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷، ۴.۹ درصد کاهش، در سال ۹۹ نسبت به سال ۹۸، ۵.۸ درصد افزایش و در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹، رقم بی سابقه ۱۴.۷ درصد کاهش در عملکرد را ثبت کرده است.

حجم حمل بار ریلی داخلی در فروردین ۱۴۰۱؛ عقبگرد نسبت به فروردین ۱۴۰۰

با این حال و با آغاز سال ۱۴۰۱، امید می‌رفت که تغییر در سطوح بالای مدیریتی این شرکت، روند کاهشی را متوقف کرده و این صنعت مهم و استراتژیک را باز به مدار پیشرفت در میزان عملکرد بازگرداند؛ اما مطابق با آماری که منابع موثق اعلام کرده اند، در فروردین ماه سال جاری نسبت به فروردین سال گذشته، میزان عملکرد حمل بار شبکه ریلی کشور، ۹.۳ درصد کاهش داشته است و از ۲.۸ میلیارد تن کیلومتر در فروردین ۱۴۰۰ به ۲.۵ میلیارد تن کیلومتر در فروردین ماه سال جاری تقلیل پیدا کرده است.

افت ۳۰ درصدی ترانزیت ریلی نسبت به سال گذشته

از سوی دیگر، در پایان سال گذشته اخباری مبنی بر شکسته شدن رکورد ترانزیت ریلی در ۱۰۰ سال گذشته از سوی راه آهن مطرح شد که مطابق با آمار منتشر شده، عملکرد ترانزیت در فروردین ماه سال جاری نیز نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳۰ درصد افت را نشان می‌دهد.

این در حالی است که سید میعاد صالحی معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران بارها چه در مراسم‌های رسمی شرکت راه آهن و چه در صفحات شخصی خود در فضای مجازی بر شکسته شدن رکورد ترانزیت ریلی ۱۰۰ سال اخیر تأکید کرده بود.

کارشناس اقتصاد حمل و نقل: مشکل راه آهن، کمبود ناوگان و شبکه ریلی نیست؛ مشکل سو مدیریت است

در همین رابطه محمد جواد شاهجویی، کارشناس اقتصاد حمل و نقل اعلام کرد: وضعیت حال حاضر شبکه راه آهن هیچ تعریفی ندارد و اگر تلاشی برای ایجاد تغییرات مثبت صورت نگیرد، بعید نیست که به زودی شبکه حمل و نقل کشور از مدار اثرگذاری در اقتصاد ملی خارج شود. مسلماً مشکل اساسی امروز راه آهن نه کمبود لوکوموتیو است و نه کمبود زیرساخت‌های شبکه. چرا که هم اکنون از همین دارایی‌های موجود هم به صورت بهینه استفاده نمی‌شود. بنابراین برای حل مجموعه مشکلات راه آهن، می‌بایست ریشه این مشکلات برطرف شود.

این کارشناس اقتصادی ریشه مشکلات راه آهن را مدیریت بی انگیزه دولتی دانست و اظهار کرد: تا وقتی که مجموعه کارکنان راه آهن و تیم مدیریتی آن نسبت به کاهش یا افزایش عملکرد شبکه شامل تناژ بار داخلی و ترانزیتی و حمل مسافر ریلی پاسخگو نیستند و تشویق و تنبیه نمی‌شوند، اساساً اتفاقی برای جلوگیری از این کاهش در عملکرد در شبکه رخ نخواهد داد. با آمار سازی ها هم نمی‌توان بر وضعیت بغرنج شبکه ریلی کشور سرپوش گذاشت.

حمل بار ریل پسند داخلی فدای ترانزیت گوگرد ترکمنستان شد

وی خاطرنشان کرد: درست است که رکورد تاریخی در حمل بار ترانزیتی ریلی سال گذشته جابه جا شده است، اما باید از مسئولان راه آهن پرسید افزایش ۲ میلیارد تنی در حمل بار ترانزیتی ریلی، چرا باعث شده است که عملکرد حمل بار داخلی ۵ میلیارد تن کاهش پیدا کند؟ ضمن آنکه با بررسی آمار می‌توان فهمید که رکورد زنی ترانزیت ریلی از سوی راه آهن نیز نه به واسطه هم و غم جدی مسئولین این حوزه در خصوص افزایش حجم ترانزیت، که با واسطه ایجاد تقاضا از سوی ترکمنستان برای حمل بار گوگرد خود از طریق ریل ایران بوده است. لازم به ذکر است که در ۵ سال گذشته بیش از ۹۰ درصد از ترانزیت ریلی کشور تماماً مربوط به گوگرد ترکمنستان و در مسیر سرخس به بندر شهید رجایی جابجا شده است.

شاهجویی تصریح کرد: تا زمانی که ساختار حکمرانی شبکه ریلی کشور اصلاح و مؤلفه‌های اقتصاد در این حوزه برقرار نشود، حتی اگر شبکه توسعه پیدا کند هم نمی‌توان امیدی به بهبود شرایط داشت. بیش از ۱۳ سال از مصوبه تعیین سهم بهینه بخش‌های دولتی و غیردولتی از فعالیت‌های راه و راه آهن می‌گذرد و راه آهن به هیچ عنوان پاسخگو نیست که چرا به مفاد این مصوبه عمل نکرده است. بدون شک حل مساله حکمرانی در شبکه ریلی کشور، مشکل کمبود کشنده، کمبود محورهای ریلی، پایین بودن شاخص‌های بهره وری و افت در عملکرد شبکه را نیز مرتفع خواهد کرد.