نقش روس ها در ابرپروژه ریلی/ توافقات اولیه تمام شد

توسعه خطوط ریلی بین المللی در گسترش روابط تجاری بسیار اهمیت خواهد داشت و کریدور ریلی شمال به جنوب یکی از پروژه‌های مهم بین المللی و فراملی است که با اجرای چهار پروژه اولویت دار ریلی چابهار – زاهدان، شیراز- بوشهر- بندر عسلویه، درود – خرم آباد و همچنین رشت- انزلی – آستارا به سرانجام می‌رسد و با اتصال این حلقه‌های ریلی، راه آهن کشور به آذربایجان، روسیه و سپس اروپا متصل می‌شود.

خط ریلی رشت- آستارا با طول ۱۶۴ کیلیومتر یکی از مهمترین پروژ های ریلی است که بستری مناسب صادرات بین المللی است تکمیل کریدور شمال به جنوب بویژه اتصال خط ریلی رشت – انزلی – آستارا به قدری حائز اهمیت و حیاتی است که حتی رهبری معظم انقلاب هم بر سرعت بخشی این پروژه تاکید داشتند. دغدغه مندی رئیس جمهوری ایران در تسریع در اجرا و تکمیل این پروژه از یک سو و استقبال و اشتیاق مقامات روسی در این راستا از سوی دیگر سبب شده تا تکمیل پروژه ریلی رشت – آستارا به یک مطالبه فراملی تبدیل شود.

اهمیت توسعه شبکه حمل و نقل کشور

کریدور رشت- آستارا پل ارتباطی کشورهای اروپایی با اقیانوس هند و خلیج فارس است. شبکه بزرگراه‌ها، مسیرهای دریایی و ریلی به طول ۷۲۰۰ کیلومتر، کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال- جنوب را تبدیل به کوتاه‌ترین مسیر ارتباطی (حدود ۳۵ تا ۳۷ روز) بین روسیه و هند می‌کند.

کریدور شمال جنوب دسترسی مستقیم بیشتری را به هند در آسیای مرکزی و روسیه می‌دهد و در عین حال به ایران امکان تبدیل شدن به هاب ترانزیتی منطقه‌ای را می‌دهد.

کریدور شمال – جنوب می‌تواند رقیبی جدی برای کانال سوئز در مبادلات تجاری بین شرق و غرب باشد. هزینه حمل کالاهای ترانزیتی از این مسیر، ۳۰ درصد نسبت به سایر مسیرهای منطقه ارزان‌تر است و زمان حمل‌ونقل کالاهای هندی به روسیه هم از طریق کانال سوئز به نصف کاهش می‌یابد. کریدور شمال جنوب که حتی پیش از جنگ در شرق اروپا و ناامنی بنادر روسیه در دریای سیاه، مورد توجه بود، با بحران انرژی و بحران غله ناشی از جنگ اوکراین، اهمیت ژئو استراتژیک خود را بیش از پیش نمایان‌تر کرد.

به‌طور کلی کشورهای آسیای مرکزی و جنوب قفقاز به‌شدت با کمبود فضا در توسعه روابط تجاری با یکدیگر روبه‏رو هستند و هرگونه فرصت برای توسعه روابط تجاری بین آنها به‌خصوص در حوزه حمل و نقلی با استقبال این کشورها مواجه شود.

مزیت‌های کریدور رشت- آستارا

تکمیل کریدور شمال- جنوب علاوه بر توسعه ترانزیت بین‌المللی و استفاده از ظرفیت‌های سرزمینی، یک منبع درآمد پایدار برای ایران است. پیش‌بینی می‌شود با عملیاتی شدن کریدور شمال- جنوب، ایران بتواند سالانه حدود ۲۰ میلیارد دلار درآمد از این مسیر ترانزیتی کسب کند که می‌تواند تا حدی وابستگی کشور به درآمدهای نفتی را کاهش دهد.

ظرفیت ترانزیت کریدور شمال- جنوب ۳۰ میلیون تن در سال است، اما در حال حاضر ایران از ۲ میلیون تن این ظرفیت بهره می‌برد.

اگر ایران به هدف خود در تبدیل شدن به هاب منطقه‌ای دست یابد، نیازی به خام فروشی مواد معدنی و نفتی نخواهد داشت و منافعی که از راه ترانزیت و گردشگری کسب می‌شود، کشور را از فروش مواد نفتی و معدنی خام بی‌نیاز می‌کند.

از این کریدور سالانه حدود ۲۵٠ میلیارد دلار محصولات هندی و چینی و آسیای شرقی به مقصد اروپا تراتزیت خواهد شد. پیش‌بینی شده سهم ایران در ترانزیت کالا حدود ۴ درصد و تولید حدود ۱۵ درصد باشد.

تکمیل و راه اندازی این طرح بزرگ بین المللی جایگاه ایران در اقتصاد بین الملل را از صادرکنندگی «مواد خام» به جایگاه «ترانزیت» تغییرخواهد داد.

این کریدور از مهم‌ترین مسیرهای ارتباطی اوراسیا با خلیج فارس است که با توجه به نگاه دولت سیزدهم به دیپلماسی همسایگی و توسعه ارتباطات و مناسبات با کشورهای منطقه، می‌تواند نقش مهمی در ترانزیت کالاهای کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‏ا‏ی ایفا کند.

استفاده از ظرفیت ترانزیتی کریدورها و نهادهای منطقه‌ای همچون سازمان همکاری شانگهای و… ازجمله اقدامات مهم دولت سیزدهم برای گسترش دایره دیپلماسی اقتصادی و پیشبرد راهبرد تقویت ارتباط با منطقه و همسایگان در راستای منافع ملی است

اسناد اجرایی شروع پروژه راه آهن رشت-آستارا بین ایران و روسیه نهایی شد

مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی در دیدارهای جداگانه با الکساندر نواک معاون نخست وزیر روسیه و ویتالی ساولیف وزیرحمل و نقل روسیه اسناد همکاری دو کشور در ساخت راه آهن رشت-آستارا را نهایی کردند که این اسناد با حضور عالی‌ترین مقامات اجرایی دو کشور امضا خواهد شد.

وزیر راه و شهرسازی کشورمان در این دیدارها افزایش همکاری‌ها و استفاده از ظرفیت موجود را در حمل و نقل ترکیبی با استفاده از حمل ونقل دریایی و ریلی از طریق راه آهن کاسپین- رشت که به زودی تکمیل می‌شود را مورد تأکید قرار داد.

وی ادامه داد: با تکمیل ۳۵ کیلومتر از مسیر ریلی رشت تا بندر کاسپین در آینده نزدیک، این بندر از طریق شبکه ریلی، به بنادر جنوبی ایران در خلیج فارس به ویژه بندرعباس متصل می‌شود که تحول مهمی در حمل و نقل ترکیبی با بنادر روسیه در شمال دریای خزر خواهد بود.

وزیر راه و شهرسازی با اشاره به میزبانی ایران از اولین کشتی باری رو-رو روسیه، این ترددها را گام بزرگی در تجارت دریایی بین ایران و روسیه برشمرد و بیان کرد: تفاهم ایران و روسیه برای کشتی سازی در دریای خزر حائز اهمیت است و توسعه حمل و نقل ترکیبی با ورود اولین محموله ترانزیتی روسیه در سال گذشته از مسیر کریدور بین المللی شمال – جنوب می‌تواند نوید بخش همکاری‌های حمل ونقلی موثرتری باشد.

بذرپاش اظهار داشت: گسترش ظرفیت ترانزیتی مسیر دریایی از طریق کریدورهای شمال جنوب در امتداد غرب دریای خزر و شرق دریای خزر می‌تواند بر کاهش ترافیک زمینی سنگین قفقاز نیز مؤثر باشد.

همچنین در این دیدارها ویتالی ساولیف وزیرحمل و نقل روسیه گفت: تکمیل کریدور ریلی شمال-جنوب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که از طریق احداث راه آهن رشت-آستارا صورت می‌گیرد و روسیه عزم جدی برای تسهیل و کمک به ساخت این پروژه دارد.

جزئیات قرارداد ساخت راه‌آهن رشت آستارا

محمد جمشیدی معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور با در گفت وگویی تلویزیونی با بخش خبری رسانه ملی با اشاره به جزئیات قرارداد ساخت راه آهن رشت – آستارا گفت: خط آهن رشت آستارا عملاً تکمیل‌کننده گذرگاه ریلی حمل و نقل شمال به جنوب است که جنوب شرق آسیا، هند و خلیج فارس از طریق ایران و قفقاز به روسیه وصل می‌شوند و از آنجا به خلیج فنلاند و نهایتاً شمال اروپا وصل خواهند شد. نکته مهم هم این است که خیلی از بارها در اروپا از طریق شمال این قاره پخش می‌شود.

وی تاکید کرد: این پروژه از اولویت‌های اصلی سیاست خارجی دولت بوده و پیگیری آن هم دو دلیل راهبردی و اقتصادی داشته است.

جمشیدی تصریح کرد: همه کسانی که در حوزه مسائل استراتژیک صاحب نظر بودند سال‌ها به درستی تذکر می‌دادند که دشمنان ما از جمله آمریکا تلاش دارند خاک ایران را دور بزنند تا هیچکدام از خطوط مواصلاتی و حمل و نقل و حتی انرژی از طریق خاک ایران عبور نکند و این باید باید شکسته می‌شد و برای همین یکی از راهبردهایی بود که دولت پیگیری کرد.

وی افزود: خطوط ترانزیتی مختلفی را در تلاش هستیم که از مسیر ایران عبور دهیم که یکی از این مسیرها همین مسیر شمال به جنوب است که ۷۲۰۰ کیلومتر مسیر ریلی است که تقریباً ۱۶۲ کیلومتر یعنی فاصله رشت تا آستارا خط ریل نبود و استمرار در حرکت با مشکل مواجه می‌شود و ایران هم این ظرفیت را ندارد که بتواند از منافع اقتصادی بهره برداری کند برای همین ما به دنبال این بودیم که ارزش ژئوپلیتیک ایران را حفظ کنیم و این موضوع را پیگیری کنیم.

جمشیدی اضافه کرد: مشاور امنیت ملی آمریکا در یکی از سخنرانی‌های خود در آمریکا گفت که ما به دنبال این هستیم جنوب آسیا را از طریق جنوب خلیج فارس به رژیم صهیونیستی و از آنجا به اروپا و دریای مدیترانه وصل کنیم، لذا آنها هم به دنبال این هستند که مسیر انتقال حمل و نقل را از جایی عبور دهند که ایران را دور بزند و اغراض سیاسی خود را دنبال کند برای همین رویکردی که دولت و کشور دنبال کرد به لحاظ راهبردی کاملاً درست است.

وی درباره منافع اقتصادی این طرح هم گفت: این اتفاق باعث ایجاد اشتغال و تقویت جریان تجارت و حمل‌ونقل در کشور می‌شود.

وی ادامه داد: زمانی که این پروژه تکمیل شود درآمد ارزی چشمگیری برای ایران خواهد داشت.

نقش کریدورهای بین المللی در گسترش بازار حمل و نقل

کریدور شمال-جنوب از جمله مهم‌ترین مسیرهای ترانزیتی کشور است که نقش بسزایی در گسترش بازار حمل‌ونقل خارجی ایران خواهد داشت. اهمیت این کریدور از ابتدای شروع جنگ اوکراین دوچندان نیز شده است. با وجود درخواست دولت‌ها و بخش خصوصی ایران و روسیه اما اتصالات لجستیکی میان دو کشور همچنان تا سطح مطلوب فاصله دارد.

تنها گزینه‌ای که هم اکنون در کوتاه مدت می‌تواند بنادر شمال و جنوب کشور را به صورت ریلی و با حجم عملیاتی بالا به یکدیگر متصل نماید، اتصال شبکه ریلی به بند کاسپین است. این پروژه که تاکنون ۷۲ درصد پیشرفت کلی و ۸۵ درصد پیشرفت در زیرسازی داشته جهت تکمیل معطل واریز تنها ۷۰۰ میلیارد تومان بودجه می‌باشد. طبق نظر هیئت‌های تجاری ایران و روسیه در صورت اتصال بندر کاسپین به شبکه ریلی توسط این خط، بسیاری از مشکلات ترانزیتی حل شده و احجام عظیم بار ترانزیتی به کریدور شمال-جنوب ایران منتقل خواهد شد.

باوجود اینکه اهمیت این خط توسط دولت درک شده و در بهمن ماه سال ۱۴۰۰ رئیس جمهور مستقیماً دستور تأمین اعتبار و احداث این خط را داد، اما سازمان برنامه تاکنون از این دستور سرباز زده است. سوال اصلی این است که تا چه زمانی منافع کشور از کم کاری دستگاه‌هایی مانند سازمان برنامه و بودجه ضربه خواهد دید. در شرایطی که تقاضا برای کریدور شمال-جنوب ایران روند افزایشی دارد، لازم است تا کلیه دستگاه‌های ذیربط از جمله سازمان برنامه و بودجه و وزارت راه و شهرسازی هرچه سریع‌تر نسبت به تکمیل حلقه‌های مفقوده این کریدور و در رأس آنها راه آهن رشت-کاسپین اقدام نمایند. در این بین همراهی و پیگیری سایر دستگاه‌ها وا فراد مؤثری همچون استانداری گیلان و نمایندگان این استان در مجلس شورای اسلامی مؤثر خواهد بود.