شکست طلسم تولید از فاز ۱۱ پارس جنوبی با همت مهندسان ایرانی

سرانجام امروز پس از گذشت بیش از ۲۰ سال از تلاش دولت‌های مختلف برای توسعه فاز ۱۱ میدان مشترک پارس جنوبی، این فاز با همت مهندسان ایرانی و بدون حضور شرکت‌های خارجی مثل توتال، با حضور رئیس‌جمهور به بهره‌برداری رسید.

طبق گفته جواد اوجی وزیر نفت با حفاری ۴ حلقه چاه در این فاز، تولید گاز با رقمی بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون متر مکعب در روز آغاز خواهد شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد هر حلقه چاه فاز ۱۱ میدان پارس جنوبی در ابتدا با «بالاترین توان خود» روزانه ۲.۸ میلیون متر مکعب گاز تولید می‌کند و بدین ترتیب مجموع تولید ۴ حلقه حفاری شده بیش از ۱۱ میلیون متر مکعب گاز خواهد شد.

* فراز و نشیب ۲۰ ساله توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی

مروری بر تاریخچه توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی به عنوان مرزی‌ترین فاز بزرگترین میدان گازی دنیا نشان می‌دهد که ابتدا در سال ۷۹ شرکت ملی نفت ایران و شرکت توتال فرانسه برای توسعه بخش بالادستی فاز ۱۱ پارس جنوبی و همچنین ساخت یک کارخانه حدود ۱۰ میلیون تنی تولید ال‌ان‌جی تفاهمنامه همکاری امضا کردند.

سپس با پیوستن شرکت پتروناس مالزی، طی توافق سه جانبه‌ای، شرکت ملی نفت ایران با ۵۰ درصد، شرکت توتال فرانسه با ۴۰ درصد و پتروناس مالزی با ۱۰ درصد، توسعه بخش بالادستی و همچنین پایین دستی فاز ۱۱ پارس جنوبی را در اختیار گرفتند. اما بعد از انجام مذاکرات طولانی و رد پیشنهاد ۱۰ میلیارد دلاری توتال برای توسعه این فاز، این توافق کنار گذاشته شد.

در سال ۱۳۸۸، چینی‌ها برای توسعه این فاز پیشنهادی ۴ میلیارد دلاری را روی میز گذاشتند که البته این مذاکرات نیز به سرانجام نرسید تا پروژه فاز ۱۱ در اواخر دولت دهم و در مرداد ۹۲ به شرکت ایرانی پتروپارس سپرده شود. اما با روی کار آمدن دولت یازدهم بیژن زنگنه وزیر سابق نفت بدون هیچ دلیلی این پروژه را از پتروپارس گرفت و دوباره این پروژه بعد از انجام مذاکرات در سال ۹۶ به کنسرسیومی از توتال فرانسه (۵۰.۱ درصد)، شرکت سی‌ان‌پی‌سی چین (۳۰ درصد) و شرکت پتروپارس (۱۹.۹ درصد) سپرده شد.

۲۹ مردادماه ۱۳۹۷ و بعد از خروج آمریکا از برجام، شرکت فرانسوی توتال در بیانیه‌ای اعلام کرد که در پی ناتوانی از دریافت معافیت از تحریم‌ها، از طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی خارج می‌شود و پس از آن نیز شرکت چینی سی‌ان‌پی‌سی از پروژه خارج شد تا دوباره این پروژه در برزخ بلاتکیفی قرار بگیرد.

در نهایت مجددا این پروژه توسط پتروپارس در مهر سال ۱۳۹۸ کلید خورد. در دولت قبل قرارداد ساخت جکت این پروژه امضا شده و جکت ساخته و نصب شد. همچنین برای حفاری یک حلقه چاه نیز اقداماتی در دستور کار قرار گرفت که به دلیل ضعیف بودن دکل ناموفق بود.

* ابتکار دولت سیزدهم برای شکست طلسم تولید از فاز ۱۱

سرانجام در دولت سیزدهم ضمن جایگزینی و به‌کارگیری یک دستگاه دکل حفاری پیشرفته و با توان بالا و حفاری ۴ حلقه چاه، احداث خطوط لوله جریانی، انجام عملیات پیچیده برداشت سکو برای نخستین بار در دنیا با شناور اوشنیک و نصب سکوی جدید، گام بزرگی برای تولید گاز از مرزی‌ترین فاز پارس جنوبی رقم خورد.

با روی کار آمدن دولت سیزدهم، در دی ۱۴۰۰، ۲ قرارداد مهم برای تسریع در توسعه فاز ۱۱  ابلاغ رسمی شد که این قراردادها مربوط به اجرای خط لوله دریایی، همچنین انتقال، اصلاح و نصب سکوی تولیدی در موقعیت SPD11B بود.

۷ ماه بعد، یعنی مرداد ۱۴۰۱ عملیات لوله‌گذاری دریایی خط انتقال گاز نخستین سکوی فاز ۱۱ تکمیل شد که شامل یک رشته خط لوله ۳۲ اینچ دریایی گاز ترش و یک رشته خط لوله ۴.۵ اینچ تزریق منواتیلن گلایکول بود.

تصویر ۱

برای تولید از این فاز تصمیم گرفته شد که برای نخستین بار در دنیا، عملیات برداشت و بارگیری سکوی گازی توسط شناور اوشنیک انجام شود و سکوی سوم فاز ۱۲ به موقعیت B فاز ۱۱ منتقل شود. این ابتکار موجب جلو افتادن پروژه به میزان ۳ الی ۵ سال شد و زمان ساخت سکوی جدید را از این پروژه حذف کرد.

سرانجام فروردین ماه امسال حفاری ۴ حلقه چاه تکمیل شد و امروز فاز ۱۱ پارس جنوبی با تولید بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون متر مکعب گاز به بهره‌برداری رسمی رسید.

در این‌باره محسن خجسته‌مهر مدیرعامل شرکت ملی نفت در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس با اشاره به اهمیت توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی عنوان کرد: در حوزه میادین گازی، حدود ۵۰ درصد از ذخایر گازی ایران در میدان مشترک پارس جنوبی است که هم‌اکنون ۷۰ درصد از گاز تولیدی در کشور از این میدان رقم خورده است. در دولت سیزدهم فاز ۱۱ پارس جنوبی بعد از ۲۰ سال معطلی در ۲۰ ماه به تولید رسید؛ همچنین سفارش‌گذاری ساخت یک سکوی دیگر و جکت دیگر برای این فاز در سال ۱۴۰۰ انجام شده تا بلافاصله با حفاری‌های جدید، توسعه تکمیلی و رسیدن به تولید روزانه ۵۶ میلیون متر مکعب گاز به عنوان تولید نهایی این فاز در آینده عملیاتی شود.

مدیرعامل شرکت ملی نفت درباره آخرین وضعیت پروژه فشارافزایی میدان گازی پارس جنوبی نیز توضیح داد: در حوزه فشارافزایی میدان گازی پارس‌جنوبی ما اولین قرارداد EPC را برای طراحی و مطالعات مهندسی پایه امضا کرده‌ایم. اجرای این طرح به حدود ۲۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد که نیازمند یک عزم ملی است و به نظرم بخش قابل توجهی از این منابع تأمین خواهد شد.

در مجموع بررسی تاریخچه توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی نشان می‌دهد که افتخار تولید گاز از این فاز پارس جنوبی تنها متعلق به مهندسان ایرانی است که با وجود بی‌توجهی دولتمردان به توان آنها در نهایت توانستند بدون اتکا به شرکت‌های خارجی این پروژه کلیدی را به بهره‌برداری برسانند.