برق هسته‌ای چطور به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کند؟
سیدطه‌حسین مدنی، رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند، یادداشتی در اختیار خبرگزاری میزان قرار داد.
آلودگی هوا طی سال‌های اخیر به یکی از معضلات اساسی کشور تبدیل شده است. این معضل اساسی به گفته وزیر بهداشت سالانه ۵۰ هزار مرگ و میر و بین ۱۲ تا ۲۰ میلیارد دلار هزینه مالی روی دست کشور می‌گذارد. با وجود چنین هزینه گزاف انسانی و مالی، اما هنوز درک درستی از ریشه‌های اصلی این معضل اساسی وجود ندارد؛ بنابراین باید با شناخت درست از علل اصلی، رفع آلودگی به عنوان یکی از اولویت‌های مهم، در دستور کار قرار بگیرد.
یکی از مصادیق عدم درک درست مسأله آلودگی هوا، مقصر دانستن مازوت‌سوزی به عنوان عامل اصلی آلودگی در کشور است. این در حالی است که بررسی آمار و ارقام منتشر شده از سوی سازمان حفاظت محیط زیست نشان می‌دهد بخش حمل‌ونقل با اختلاف بسیار زیاد نسبت به مازوت‌سوزی، عامل اصلی آلودگی هوای کشور است.
بنا به گزارش‌های سازمان حفاظت محیط زیست، حمل‌ونقل با سهم ۸۰ درصدی، بیشترین نقش را در آلودگی هوا دارد. از طرف دیگر این سازمان سهم کل نیروگاه‌های کشور در انتشار ذرات آلاینده را ۷ درصد اعلام کرده است. در بخش دیگری از گزارش سازمان حفاظت محیط زیست، سهم سوخت‌های مختلف در آلودگی تفکیک شده که طبق آن سهم گازوئیل به عنوان سوخت اصلی بخش حمل‌ونقل ۷۶ درصد و سهم مازوت فقط ۲ درصد است.
ترازنامه انرژی کشور هم به سهم بالای بخش حمل‌ونقل اشاره کرده است. طبق برآورد‌های این ترازنامه، حدود ۲ درصد ذرات معلقی که منجر به آلودگی هوا می‌شود با منشأ مازوت و ۷۶ درصد این ذرات با منشأ گازوئیل وارد هوا می‌شود.
با تجمیع این ارقام و آمار می‌توان به این نتیجه رسید که حداقل نیمی از آلودگی هوای کلانشهر‌ها و حتی شهر‌های کوچک کشور به دلیل وضعیت حمل‌ونقل عمومی است. این سهم با لحاظ کردن کل بخش حمل‌ونقل به ۷۰ درصد هم می‌رسد. در حالی که سهم مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها کمتر از ۲ درصد است.
چاره‌ای جز برقی‌سازی حمل‌ونقل نداریم
اگرچه طی این سال‌ها بحث نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی در کشور مطرح شده، اما این برنامه به خوبی پیش نرفته است. در مقابل موضوع نوسازی، بحث تغییر شیوه حمل‌ونقل از جاده‌ای به ریلی هم وجود دارد که بسیار کارآمدتر به نظر می‌رسد. جالب است بدانید در حال حاضر ۹۲ درصد بار‌های کشور توسط ناوگان جاده‌ای و فقط ۸ درصد بار‌ها به صورت ریلی جابجا می‌شود. با توجه به آلودگی ۱۰ برابری حمل‌ونقل جاده‌ای نسبت به ریلی، بحث تغییر شیوه حمل‌ونقل و افزایش سهم راه‌آهن، می‌تواند اثر بسیار زیادی در کاهش آلودگی هوا داشته باشد.
علاوه بر موضوع افرایش سهم حمل‌ونقل ریلی، برقی‌کردن قطار‌ها و برقی‌سازی کل حمل‌ونقل کشور هم می‌تواند در کاهش آلودگی هوا نقش بسیار مهمی ایفا کند. البته در این مبحث باید موضوع ناترازی برق، گران بودن تجهیزات حمل‌ونقل برقی و پایین بودن قیمت سوخت نسبت به آن در نظر گرفته شود. نکته مهم دیگر اینکه منشأ این برق باید از منابع پاک باشد؛ بنابراین اگر چشم‌اندازی برای برقی‌سازی حمل‌ونقل ترسیم شود؛ باید مسأله کمبود و گران‌بودن برق و تجهیزات برقی در حمل‌ونقل مانند مساله کلیدی تامین و نگهداری باتری‌ها را حل کنیم. همچنین تا زمانی که یارانه برای سوخت فسیلی پرداخت شود؛ مردم رغبتی برای روی آوردن به سمت خودروهای برقی نشان نخواهند داد.
به بیان دیگر، سناریوی برقی‌سازی حمل‌ونقل پیش از واقعی‌شدن قیمت سوخت و تولید برق مازاد برای تزریق به بخش حمل‌ونقل، یک سناریوی از قبل شکست خورده است؛ بنابراین باید هرچه سریعتر برای آن چاره‌اندیشی کرد و خوب است که روند اجرای گام به گام آن و مدت زمانی که برای اجرای این گام‌ها نیاز است؛ در سند جامع حمل‌ونقل در تلاقی با سند جامع انرژی دیده شود.
برق ارزان اتمی می‌تواند حمل‌ونقل کشور را به حرکت درآورد
همانطور که اشاره شد برای رفتن به سمت حمل‌ونقل برقی ابتدا باید مسأله ناترازی رفع و برای نیاز‌های جدیدی که از محل برقی‌سازی حمل‌ونقل ایجاد می‌شود چاره‌اندیشی کرد. در حال حاضر کشور ما با ظرفیت تولید ۹۳ هزار مگاوات برق، در اوج مصرف با ۲۰ هزار مگاوات کسری مواجه است. اگرچه دولت تصمیم گرفته برای رفع این ناترازی به سمت تولید ۲۵ هزار مگاوات برق خورشیدی و ۵ هزار مگاوات برق بادی برود؛ اما نباید از اهمیت و جایگاه برق هسته‌ای در تأمین نیاز‌های آینده غافل شد.
برق اتمی به خوبی می‌تواند مسأله هزینه‌ها را در تأمین برق مورد نیاز حمل‌ونقل پوشش دهد. این برق، چون ارزان است می‌تواند با قیمت‌های پایین در اختیار مصرف کنندگان قرار گیرد. مانند کشور فرانسه که با ارائه برق ارزان اتمی به صنایع خود، توانسته توان این صنایع را برای رقابت در بازار‌های جهانی افزایش دهد.
مزیت دیگر برق اتمی برای کشوری مانند ایران، وجود ذخایر بسیار بالای اورانیوم در داخل و عدم وابستگی کشور به واردات مواد اولیه است.
کشور‌های پیشرو جهان هم با درک این جایگاه انرژی اتمی، از سال‌های گذشته جایگاه برق هسته‌ای را در سبد انرژی خود تثبیت کرده‌اند. مثلاً آمریکا با احداث ۹۳ راکتور برای تولید حدود ۹۲ هزارمگاوات برق اتمی (تقریباً برابر با کل برق تولیدی ایران) ظرفیت‌سازی کرده است. فرانسه هم با داشتن ۵۶ راکتور، ۶۱ گیگاوات برق هسته‌ای تولید می‌کند و در جایگاه دوم قرار دارد. چین هم یکی از کشور‌های پیشرو در برق هسته‌ای‌ست و با ۵۲ راکتور، دارای ظرفیت ۵۲ گیگاواتی است. روسیه هم با ۳۸ راکتور فعال دارای توان هسته‌ای حدود ۵۰ گیگاوات برق اتمی است. ژاپن، کره جنوبی، کانادا، آلمان، هند، انگلیس و اسپانیا هم در رده‌های بعدی توان تولید برق هسته‌ای قرار دارند.
در پایان، تأکید بر توجه به جایگاه برق هسته‌ای از این جهت است که بهره‌گیری از آن امکان تولید ارزان‌ترین برق را در اختیار ما قرار خواهد داد. در حال حاضر فقط ۱.۱ درصد از برق ما در تنها نیروگاه اتمی کشور تولید می‌شود این در حالی است که برق اتمی علاوه بر ارزان بودن، بسیار پاک، قابل اتکا و بر خلاف برق خورشیدی یا بادی، مدیریت‌پذیر و مستقل از شرایط جوی و محیطی است و می‌تواند به رفع ناترازی و تأمین نیاز‌های آینده و برقی‌سازی بخش حمل‌ونقل کمک کند. همچنین توسعه تولید برق اتمی می‌تواند به خاموش کردن بسیاری از نیروگاه‌های فسیلی آلاینده هم منجر و از این جهت نیز به کاهش آلودگی هوا کمک کند.
منبع: میزان
