طرفداران ایده شکست خورده آزادسازی ارز، درپی یک قربانی

نوسانات اخیر نرخ ارز و به دنبال آن طلا و سکه، منجر به التهاباتی در اقتصاد ایران شده است، به طوری که شاهد تحرکات قیمتی در اکثر بازارهای داخلی و نرخ اجناس هستیم.

در این شرایط شاید اولین سوالی که مطرح می شود این است که دلیل اصلی جهش نرخ غیررسمی در بازار ارز چیست؟ آیا صرف برخی تحولات جهانی عامل اصلی شوک به نرخ ارز است یا برخی ریل چینی ها و سیاست گذاری های داخلی باعث شد تا نرخ دلار اینگونه جهش کند؟

ثبات نرخ ارز در ۱۴۰۲ نشانگر عدم تاثیر قابل توجه شوک های بین المللی در جهش نرخ ارز

برای پاسخ به سوال اول، می‌توان به تجربه ی عملیات وعده صادق ۱ اشاره کرد. سال ۱۴۰۲ از منظر تغییر و تحولات بین المللی و شوک های خارجی سال کم مخاطره ای برای کشور نبود. اما همانطور که مشخص است سیاست تثبیتی بانک مرکزی توانست رشد نرخ ارز را مهار کند  و نرخ ارز در بازار غیررسمی اگرچه متناسب با برخی شوک های بیرونی افزایش هایی داشت، اما مجدد به نرخ تعادلی و قبلی خود بازگشت.

چه شد که بانک مرکزی از سیاست تثبیت دست کشید؟

دست فرمان بانک مرکزی با روی کار آمدن تیم اقتصادی دولت چهاردهم و در راس آن همتی وزیر اقتصاد، کاملا تغییر کرد. البته این تغییر دست فرمان چندان مخفی هم نبود به طوری که شخص وزیر اقتصاد در همان روزهای اول تصریح کرد که به سیاست تثبیت اعتقادی ندارد و نرخ ارز رسمی کشور باید رشد کند و سیاست تک نرخ سازی ارز در دستور کار قرار گیرد.

این در حالی است که تجربه تمام سال های گذشته خصوصا از سال هایی که تحریم های ظالمانه علیه اقتصاد ایران شدت گرفته، بارها و بارها شکست خورده و منجر به جهش های ارزی شده است. بنابراین وزیر اقتصاد و تیم جدید اقتصادی دولت چهاردهم با ایده ی تک نرخ سازی یا به نحوی آزادسازی مجددا سکان اقتصاد کشور را در دست گرفت و سیاست موفق تثبیت را کنار گذاشت.

ایده تک نرخ سازی ارز اجرا شد، اما ارز تک نرخی نشد

اصرار و تأکید وزیر اقتصاد دولت چهاردهم بر افزایش نرخ نیما-توافقی با هدف تک نرخ سازی، در شرایطی بود که کارشناسان در خصوص تبعات تورمی این اقدام هشدارهای بسیاری داده بودند، اما وزیر اقتصاد در پاسخ به آن ها گفته بود: «یک عده می‌گویند؛ “اگر نرخ نیما را بالا ببریم تورم ایجاد می‌شود.”، به‌نظر بنده، اصلاً این گونه نیست، خود من به‌یاد دارم در اردیبهشت سال ۱۴۰۰ دلار نیما و بازار آزاد را یکی کردم و با همۀ فشار‌ها این اتفاق افتاد، در اردیبهشت آن سال اختلاف بین نیما و بازار آزاد اختلاف بین ۲ تا ۵ درصد بود و نرخ تورم تغییری نکرد.»

وزیر اقتصاد درحالی از افزایش نرخ نیما و کاهش اختلاف آن با بازار آزاد دفاع می‌کرد که فرزین سکاندار بانک مرکزی معتقد بود: «امکان افزایش بیشتر قیمت ارز نیما وجود ندارد، چرا که این اقدام  تبعات تورمی دارد.»

۱۰ مهر ۱۴۰۳ محمدرضا فرزین رئیس‌کل بانک مرکزی در صحن علنی مجلس شورای اسلامی تأکید کرد: نرخ ارز در سامانه نیما در ابتدای سال از ۴۱ هزار تومان شروع شده و اکنون تا ۴۷ هزار تومان تومان هم پیش رفته است؛ بنابراین نمی‌توان نرخ آن را بیش از این مقدار افزایش داد، چون ما نگران نرخ تورم هم هستیم. پایین بودن نرخ ارز برای کنترل تورم است و چنانچه با سیاست‌های ارزی اتخاذشده نرخ تورم افزایش پیدا کند، آن سیاست‌ها مناسب به‌نظر نمی‌رسند.»

اختلاف دلار رسمی و آزاد مجددا از ۳۰ درصد عبور کرد

بعد از راه اندازی بازار ارز توافقی، فاصله دلار آزاد و دلار رسمی عموما در محدوده ی ۲۵ درصد بود، اما با رشد چند روز اخیر دلار آزاد و عدم رشد دلار در بازار ارز توافقی، این فاصله مجدد به محدوده ۳۵ درصد بازگشت.

این افزایش اختلاف میان نرخ رسمی و غیر رسمی در واقع شکست سیاست تک نرخ سازی یا سیاست آزاد سازی یود که مشخصا تیم جدید اقتصادی دولت چهاردهم از روز اول آن را دنبال می کرد.

اگرچه این روزها وزیر اقتصاد معتقد است که حافظ ارزش پول ملی بانک مرکزی است و از این رو مسئولیتی بر گردن وی نیست اما مشخصا بنا به گفته های خود همتی تغییر سیاست های ارزی کشور با مدیریت وی صورت گرفته است. به عنوان مثال مشخص کردن کف دلار ۷۳ هزار تومانی در مجلس و همچنین اعتقاد همتی به حذف و جهش  یکباره نرخ نیما نشان از تغییر ریلی است که با ورود او به وزارت اقتصاد در دستور کار قرار گرفت.

حال که شکست سیاست و ایده آزادسازی و تک نرخی سازی ارز بر همگان مشخص شده است، طرفداران این ایده برای اینکه شکست ایده خودشان را نپذیرند، به دنبال یک قربانی می گردند و هجمه های اخیر علیه بانک مرکزی در رسانه های این جریان در راستای دفاع از ایده شکست خورده شان ارزیابی می شود.پیش از این هم این جریان فکری نشان داده که برای در امان ماندن فکر و ایده خود حاضر است هر شخصی را قربانی کند، چه وزیر اقتصاد باشد، چه رئیس کل بانک مرکزی.

منبع: تسنیم