چرخه معیوب اقتصاد برق
امسال خیلی زودتر از آنچه فکر می‌شد،خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده برای بخش خانگی وصنعت رخ داد وروند خاموشی‌ها در نخستین ماه بهار ادامه دارد که با گرم‌تر شدن دمای هوا و ورود وسایل سرمایشی به مدار، سبب افزایش ناترازی برق و بروز خاموشی‌های بیشتر خواهد شد.
به نظر می‌رسد این روال اعمال خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده، فعلا و حداقل در کوتاه‌مدت ادامه‌دار باشد و زمان رفع آن هنوز مشخص نیست، اما با توجه به تداوم شرایط بروز خاموشی‌ها از یک‌سو و گرم‌تر شدن دمای هوا که وسایل سرمایشی بیشتری را وارد مدار می‌کند، احتمال بروز خاموشی‌ها بیشتر شده است. میزان افزایش مصرف برق طی ۱۰ سال گذشته به‌طور متوسط سالانه ۲۰۰۰مگاوات بوده که این رشد در سال‌های اخیر شدت گرفته و در سال ۱۴۰۳ به ۶۵۰۰ مگاوات هم رسید. بر اساس پیش‌بینی‌های توانیر، اوج بار مصرف برق در تابستان ۱۴۰۴ به ۸۴هزار و ۴۸۹ مگاوات خواهد رسید که در صورت اجرای مدیریت مصرف، به ۷۴هزار و ۴۸۹مگاوات کاهش خواهد یافت.
۳۵هزار مگاوات از مصرف برق تابستان مربوط به وسایل سرمایشی است که این موضوع، مدیریت این بخش را در اولویت برنامه‌ها قرار داده است. یکی از عواملی که موجب تشدید ناترازی برق (عدم تعادل بین تولید و مصرف برق) در اقتصاد برق می‌شود، به نحوه تولید، توزیع و مصرف برق برمی‌گردد. قیمت‌گذاری و سرمایه‌گذاری در این صنعت نیز از مواردی است که باید به آن توجه ویژه‌ای داشت. کارشناسان عدم افزایش قیمت برق در سال‌های گذشته و دهه ۹۰ را یکی از دلایل خاموشی‌ها می‌دانند. به‌عبارتی، قیمت برق باید به‌گونه‌ای تعیین شود که هم برای مصرف‌کنندگان مقرون‌به‌صرفه باشد و هم برای تولیدکنندگان جذابیت سرمایه‌گذاری ایجاد کند. اما قیمت‌های پایین‌تر از هزینه تمام‌شده تولید، به عدم سرمایه‌گذاری کافی در نیروگاه‌های جدید و در نتیجه کمبود عرضه برق منجر شده است.
نصف پول قبض برق وارد این صنعت نمی‌شود
مصطفی رجبی‌مشهدی، مدیرعامل توانیر دیروز در نشست هم‌اندیشی مدیران وزارت نیرو و مدیران مسئول رسانه‌های کشور با بیان این‌که ایران از نظر ظرفیت تولید برق جزو ۱۶کشور برتر جهان و از نظر مصرف جزو ۱۰ کشور برتر است، گفت: ظرفیت تولید برق ایران به بیش از ۹۴هزار و ۶۳۳ مگاوات رسیده است. وی افزود: حدود ۸۰هزار مگاوات (۸۴ درصد) برق تولیدی توسط نیروگاه‌های حرارتی تولید می‌شود که ۸۰ درصد سوخت این نیروگاه‌ها از طریق گاز و ۲۰ درصد از طریق گازوئیل و مازوت تأمین می‌گردد. مدیرعامل توانیر ادامه داد: نیروگاه‌های برق‌آبی نیز با ظرفیت ۱۲هزار و ۲۶۱ مگاوات، معادل ۱۳درصد از برق کشور را تأمین می‌کنند. پیش‌بینی می‌شود امسال این نیروگاه‌ها حدود ۱۰هزار مگاوات در اوج مصرف تولید داشته باشند، اما حجم ذخایر آب این نیروگاه‌ها نسبت به سال گذشته ۴۲درصد کاهش یافته که همین موضوع تولید برق از طریق نیروگاه‌های برق‌آبی را مشکل کرده است. وی با اشاره به چالش‌های اقتصادی صنعت برق ادامه داد: عدم تناسب قیمت تولید و فروش برق یکی از مشکلات بزرگ صنعت برق کشور است. قیمت تمام‌شده برق بدون احتساب سوخت نیروگاهی حدود ۲۰۰۰ تومان در هر کیلووات ساعت است، درحالی‌که به‌طور میانگین در بخش خانگی ۱۵۷ تومان از مشترکان دریافت می‌شود. این موضوع باعث شده که صنعت برق کشور در دهه‌های گذشته نزدیک به ۳۰۰۰میلیارد تومان از درآمدهایی که می‌توانست حاصل کند و در مسیر توسعه مورد استفاده قرار گیرد، از بین برود. مدیرعامل توانیر تصریح کرد: ایران رتبه نخست در شدت مصرف انرژی در جهان را دارد. این یعنی با میزان برق مصرفی، تولید ناخالص داخلی قابل قبولی حاصل نمی‌شود. همچنین صنایع انرژی‌بر کشور در مقایسه با صنایع مشابه کشورهای توسعه‌یافته راندمان پایینی دارند. رجبی‌مشهدی با بیان این‌که سرانه مصرف خانگی در ایران دوبرابر ترکیه، اسپانیا و پرتغال است، گفت: در فصل گرم، ۳۵هزار مگاوات از طریق کولرها و سیستم‌های سرمایشی به تقاضای مصرف برق کشور افزوده می‌شود که این میزان معادل کل مصرف برق کشور مصر است. وی اعلام کرد: سالانه یک‌میلیون و ۲۰۰هزار کولرگازی جدید وارد مدار می‌شود که پیش‌بینی می‌کنیم همین کولرها به‌تنهایی ۲۵۰۰ مگاوات به تقاضای مصرف برق کشور اضافه می‌کنند. مدیرعامل توانیر با اشاره به وضعیت قبوض برق مشترکان اظهار داشت: ۷۵درصد مشترکان قبض کمتر از ۵۰هزار تومان دریافت می‌کنند که نیمی از آن سهم آبونمان، عوارض، بیمه همگانی و نظایر آن است و به صنعت برق تزریق نمی‌شود.
نانوایی‌ها در صف مولد برق
سیف‌الله آقابیگی، مدیرکل پدافند غیرعامل وزارت نیرو نیز از تمهید گسترده این وزارتخانه برای حفظ خدمات حیاتی در این شرایط خبر داد. وی با بیان این‌که تأمین انرژی برای مراکز حیاتی بدون وقفه ادامه خواهد داشت، ادامه داد: در این راستا، از ظرفیت مولدهای برق اضطراری در تاسیسات مختلف ازجمله تصفیه‌خانه‌ها، چاه‌ها، منابع تولید و توزیع آب و سامانه‌های حساس وزارت نیرو استفاده شده است. وی افزود: علاوه بر تأسیسات داخلی وزارت نیرو، دستگاه‌های خارج از این مجموعه نیز مکلف به پیش‌بینی سامانه‌های مولد برق اضطراری هستند تا در صورت قطع برق سراسری، خدمات حیاتی همچنان برقرار بماند. مدیرکل دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل وزارت نیرو گفت: طبق دستورالعمل‌های ابلاغی از سوی سازمان پدافند غیرعامل، ضرورت دارد که نانوایی‌ها، کارخانه‌های آرد، سیلوهای ذخیره گندم و سایر مراکز تأمین آذوقه عمومی به مولدهای برق اضطراری مجهز شوند.
راهکارهای حل ناترازی
عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو روز گذشته درجلسه هم‌اندیشی با مدیران‌مسئول رسانه‌های کشور ازاقدامات ویژه برای حل مشکلات صنعت برق در حوزه مصرف خبر دادوگفت: درایران به‌صورت تقریبی روزانه یک‌میلیارد کیلووات ساعت برق، ۸۰۰میلیون مترمکعب گاز، همچنین روزانه ۱۲۰میلیون لیتر بنزین و صدمیلیون لیتر گازوئیل تولید و مصرف می‌شود و در حوزه آب نیز سالانه صدمیلیارد مترمکعب آب مصرف می‌شود که در مقایسه با کشورهای منطقه و جهان اعداد بسیار بالا و شاخصی است. وی افزود: سیاست کلان وزارت نیرو در حوزه تأمین آب و برق بخش‌های مختلف به‌ویژه بخش خانگی این است برای مشترکانی که در چارچوب الگو آب و برق استفاده می‌کنند یارانه تخصیص دهد، اما مشترکانی را که بالاتر از الگو برق مصرف می‌کنند و بسیار پرمصرف هستند، از طریق اقداماتی مانند افزایش تعرفه و ابزارهای فنی محدود کند تا امکان تأمین عادلانه و پایدار آب و برق در کشور فراهم شود. علی‌آبادی با اشاره به ضرورت اصلاح اقتصاد آب و برق به‌منظور عبور از مشکلات کنونی و توسعه این دو صنعت، بیان کرد: یکی از چالش‌های فعلی صنعت برق، اقتصاد این صنعت است. به‌عنوان‌مثال، در مناطق گرمسیری کشور، قیمت هر کیلووات‌ساعت برق برای مشترکان خانگی ۳۶تومان و برای برخی مصارف، مانند مصارف آموزشی، رایگان محاسبه می‌شود، درحالی‌که هزینه واقعی تولید برق به‌مراتب بالاتر از این مقدار است.
