آیا مقصر اصلی قطع برق، بیت کوین است؟

حتی در اخبار غیررسمی گفته می شود برخی سفارتخانه های خارجی در تهران قبض های برق نجومی دارند، حتی رقمی حدود ۲۰۰ میلیارد تومان که برخی آن را به استخراج بیت کوین در سفارتخانه منتسب می کنند.

طبق گزارش دانشگاه کمبریج، در سال ۲۰۲۱، ماینینگ بیت‌کوین در جهان بیش از ۱۲۱ تراوات‌ساعت برق مصرف کرد، یعنی بیشتر از کل مصرف برق کشوری مثل آرژانتین! اما در ایران، این اعداد چه معنایی دارند؟

حتی در اخبار غیررسمی گفته می شود برخی سفارتخانه های خارجی در تهران قبض های برق نجومی دارند، حتی رقمی حدود ۲۰۰ میلیارد تومان که برخی آن را به استخراج بیت کوین در سفارتخانه منتسب می کنند.

برای درک بهتر، فرض کنید یک دستگاه ماینر Antminer S۱۹ Pro با مصرف ۳.۲۵ کیلووات‌ساعت، ۲۴ ساعت در روز کار کند. این دستگاه به‌تنهایی در ماه حدود ۲،۳۴۰ کیلووات‌ساعت برق مصرف می‌کند، معادل مصرف یک خانوار متوسط ایرانی در یک سال!

ظرفیت اسمی تولید برق در ایران حدود ۹۲,۰۰۰ مگاوات و ظرفیت واقعی حدود ۶۵,۰۰۰ مگاوات است، در حالی که تقاضا در زمان اوج مصرف گاهی از این میزان فراتر می‌رود.

حالا تصور کنید صدها یا هزاران دستگاه مشابه در سوله‌های مخفی یا حتی خانه‌ها روشن باشند. اما آیا این مصرف، به‌تنهایی می‌تواند شبکه برق ایران را به زانو درآورد؟ پاسخ خیر است.

عوامل بزرگ‌تری مثل فرسودگی زیرساخت‌ها، تلفات ۶،۰۰۰ مگاواتی در شبکه توزیع، و کمبود سوخت نیروگاه‌ها نقش اصلی را بازی می‌کنند.

سود کلان، اما برای چه کسی؟ استخراج بیت‌کوین در ایران به دلیل برق ارزان، بهشتی برای ماینرها تلقی می‌شود. ایران با تعرفه برق ۲۷۰ تومان به ازای هر کیلووات‌ساعت، ارزان‌ترین برق جهان را دارد.

برای مثال، اگر یک بیت‌کوین با مصرف ۱۴۳ مگاوات‌ساعت (تخمین واقعی‌تر نسبت به ادعای ۱،۰۰۰ مگاوات‌ساعت) استخراج شود، هزینه برق آن با تعرفه صنعتی (حدود ۲،۵۳۰ تومان به ازای کیلووات‌ساعت) حدود ۳۶۱ میلیون تومان می‌شود. در مقابل، با قیمت بیت‌کوین ۶۰،۰۰۰ دلار (حدود ۳.۰۸ میلیارد تومان با نرخ دلار ۵۱،۳۵۰ تومان)، سود خام حدود ۲.۷ میلیارد تومان است. این یعنی بازگشت سرمایه در کمتر از ۱۲ ماه برای یک دستگاه پیشرفته مثل Antminer S۱۹ XP ممکن است، نه ۲۲ ماه که در متن اولیه ادعا شده بود.

اما این سود کلان به جیب چه کسانی می‌رود؟ گزارش‌ها نشان می‌دهند که برندگان بزرگ کسان دیگری هستند: مزارع بزرگ ماینینگ… در حالی که پارساهای ساده‌لوح در گوشه‌وکنار ایران با ماینرهای خانگی رویای ثروت می‌بینند، مزارع بزرگ با دسترسی به برق یارانه‌ای، بخش عمده سود را درو می‌کنند.

تجربه جهانی نشان می‌دهد که ماینینگ می‌تواند محرک توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر باشد. برای مثال، در سوئد، شرکت Genesis Digital Assets یک مرکز ماینینگ با ۱،۹۰۰ دستگاه راه‌اندازی کرده که کاملاً با انرژی تجدیدپذیر کار می‌کند. در ایران نیز، انجمن بلاکچین پیشنهاد داده که ماینرها به جای مصرف برق شبکه، نیروگاه‌های خورشیدی یا بادی احداث کنند. این نه‌تنها فشار بر شبکه را کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند شغل ایجاد کند و درآمد دلاری برای کشور بیاورد.

از سوی دیگر، برخوردهای سخت‌گیرانه مثل قطع برق ماینرهای مجاز در تابستان ۱۴۰۴ یا جریمه‌های سنگین برای ماینرهای غیرمجاز، بدون ارائه راهکارهای جایگزین، فرصت‌های اقتصادی را از بین برده است. راهکارهایی مثل تعرفه‌های پلکانی، استفاده از تایمرهای هوشمند برای ماینینگ در ساعات غیرپیک، و تشویق به استفاده از انرژی‌های سبز می‌تواند تعادل را به این صنعت بازگرداند.