عرضه بنزین سوپر وارداتی؛ رقابت واقعی یا آغاز کارتل‌سازی در بازار سوخت؟
وزارت نفت و بورس انرژی اعلام کرده‌اند که عرضه بنزین سوپر وارداتی توسط پنج شرکت و از طریق بورس انجام می‌شود.
وزارت نفت و بورس انرژی اعلام کرده‌اند که عرضه بنزین سوپر وارداتی توسط پنج شرکت و از طریق بورس انجام می‌شود. اما کارشناسان می‌گویند با محدود بودن عرضه‌کنندگان، به جای رقابت واقعی، خطر شکل‌گیری کارتل و انحصار جدید وجود دارد؛ روندی که می‌تواند قیمت‌ها را بالاتر از سطح تعادلی نگه دارد و مصرف‌کننده نهایی بازنده اصلی این سازوکار باشد.
آغاز عرضه بنزین سوپر وارداتی
وزارت نفت و بورس انرژی طی روزهای اخیر از ورود بنزین ویژه وارداتی به چرخه توزیع خبر داده‌اند. طبق اعلام وزیر نفت، تاکنون پنج مجوز قطعی برای واردات صادر شده و عرضه از طریق بورس انرژی انجام خواهد شد.
سازوکار قیمت‌گذاری در بورس
بر اساس شیوه‌نامه وزارت نفت، قیمت‌گذاری بنزین سوپر وارداتی براساس نرخ جهانی خرید، هزینه حمل‌ونقل، عوارض ورودی و سود متعارف واردکننده تعیین می‌شود. مسئولان بورس انرژی تأکید دارند که این روش باعث شفافیت و حذف رانت می‌شود.
محدودیت عرضه‌کنندگان و ساختار بازار
با وجود ادعای رقابت، واقعیت این است که حضور تنها پنج واردکننده عملاً ساختار بازار را به سمت انحصار چندجانبه سوق می‌دهد. در چنین شرایطی، عرضه‌کنندگان قدرت بالاتری در تعیین قیمت دارند و تقاضا نقش کمتری ایفا می‌کند.
خطر شکل‌گیری کارتل بنزینی
در ادبیات اقتصادی، زمانی که تعداد فروشندگان محدود است، امکان شکل‌گیری کارتل افزایش می‌یابد. واردکنندگان می‌توانند با هماهنگی غیررسمی عرضه را کاهش دهند یا قیمت‌های بالاتر از سطح تعادلی پیشنهاد کنند. نتیجه چنین وضعیتی، کشف قیمتی مصنوعی است که بیشتر به نفع عرضه‌کنندگان است تا مصرف‌کنندگان.
تجربه جهانی و نمونه اوپک
بازار نفت در سطح جهانی بارها شاهد چنین پدیده‌ای بوده است. اوپک نمونه بارز یک کارتل رسمی است که با هماهنگی تولیدکنندگان، قیمت و عرضه جهانی را کنترل می‌کند. هرچند ساختار بورس انرژی ایران متفاوت است، اما محدودیت عرضه‌کنندگان می‌تواند به الگویی مشابه منجر شود.
پیامدهای اقتصادی و مصرف‌کنندگان بازنده
بنزین وارداتی به دلیل نرخ بالای ارز و تفاوت قیمت با کشورهای همسایه به‌طور طبیعی گران است. وزیر نفت پیش‌تر قیمت آن را بیش از ۵۰ هزار تومان اعلام کرده بود. در صورتی که ساختار بازار به سمت انحصار حرکت کند، مصرف‌کنندگان ناچار خواهند بود این سوخت را با قیمتی بالاتر از سطح طبیعی خریداری کنند.
رقابت یا انحصار پنهان؟
گرچه عرضه بنزین سوپر وارداتی در بورس انرژی به ظاهر نشانی از رقابت دارد، اما با ساختار محدود و تعداد اندک واردکنندگان، بیش از آنکه بازار رقابتی شکل بگیرد، زمینه برای ایجاد انحصار و رانت جدید فراهم می‌شود.
منبع: اطلاع با ما
