پیش‌بینی قیمت دلار در زمستان۱۴۰۴ / سمیعی: افزایش قیمت بنزین لزوماً تورم‌زا نیست

اصغر سمیعی، کارشناس اقتصادی، درباره وضعیت اخیر بازار ارز گفت که قیمت هر کالا در نهایت با «تومان» سنجیده می‌شود و زمانی که ارزش تومان کاهش یابد، طبیعی است که کالاهای مقابل آن از جمله ارز، سکه، خودرو و مسکن گران‌تر شوند. به گفته او، همه این‌ها در سبدهای مختلف قرار دارند؛ سبد ارز و طلا، سبد کالاهای خوراکی، سبد وسایل نقلیه و سبد املاک. سمیعی توضیح داد که این سبدها همیشه هم‌زمان و هماهنگ عمل نمی‌کنند، به‌طوری که گاهی ملک از دلار عقب می‌ماند یا سکه از مواد غذایی جلو می‌زند و این تفاوت‌ها به میزان عرضه و محدودیت‌های اعمال‌شده از سوی دولت بستگی دارد.

وی افزود زمانی که دولت واردات خودرو را محدود می‌کند، قیمت خودرو از دلار پیشی می‌گیرد و برعکس، زمانی که دولت محدودیت‌ها را کاهش می‌دهد یا امتیازاتی برای واردکنندگان در نظر می‌گیرد، قیمت دلار و سکه بالا می‌رود. به باور سمیعی، همه این دارایی‌ها در برابر ریال قرار دارند و این در واقع «قدرت ریال» است که تعیین می‌کند کالاهای مقابل آن گران یا ارزان باشند.

او با اشاره به دلایل تضعیف ریال تصریح کرد که این مسئله مستقیماً به کسری بودجه دولت مربوط می‌شود. دولت‌ها وقتی با کسری بودجه مواجه می‌شوند، ناگزیر از استقراض از بانک مرکزی هستند و بانک مرکزی نیز برای تأمین منابع، اقدام به خلق پول می‌کند. افزایش نقدینگی، ارزش ریال را کاهش می‌دهد و موجب بالا رفتن قیمت کالاها می‌شود. سمیعی ادامه داد هر چه تورم بالاتر رود و خلق پول بیشتر شود، ارزش ریال کمتر می‌شود و در نتیجه کالاهای مقابل آن از جمله دلار، طلا و خودرو رشد می‌کنند.

به گفته این کارشناس اقتصادی، گاهی دولت برای کنترل بازار ارز، با تزریق بیش از اندازه دلار به بازار، به‌صورت موقتی نرخ آن را پایین نگه می‌دارد، اما در چنین شرایطی سایر کالاها مثل ملک یا مواد خوراکی از دلار جلو می‌زنند.

وی در ادامه به ریشه‌های کسری بودجه پرداخت و خاطرنشان کرد که یکی از دلایل اصلی، پرداخت یارانه‌ها و سوبسیدهای غیرمنطقی است. او گفت: «وقتی بنزینی که قیمت واقعی آن ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان است، با نرخ ۳ هزار تومان عرضه می‌شود، هزینه سنگینی به دولت تحمیل می‌کند. رئیس‌جمهور هم باغ خود را نمی‌فروشد که این پول را تأمین کند؛ این هزینه از جیب مردم پرداخت می‌شود. در واقع، همه مردم این یارانه را می‌پردازند، حتی آن‌هایی که خودرویی ندارند و از بنزین استفاده نمی‌کنند.»

اثر افزایش قیمت بنزین روی نرخ ارز

او در پاسخ به نگرانی‌ها درباره افزایش احتمالی قیمت بنزین و تأثیر آن بر نرخ ارز اظهار داشت که این نگرانی‌ها واقعی نیست. به گفته وی، هر قدر قیمت‌ها واقعی‌تر شوند، به نفع اقتصاد کشور است؛ زیرا هم از قاچاق جلوگیری می‌شود و هم الگوی مصرف اصلاح می‌گردد.

سمیعی با اشاره به مصرف روزانه حدود ۱۳۰ میلیون لیتر بنزین در کشور افزود که واقعی شدن قیمت می‌تواند ۳۰ تا ۵۰ درصد از مصرف فعلی را کاهش دهد. به گفته او، در بسیاری از کشورها نه‌تنها قیمت سوخت واقعی است، بلکه بر مصرف هر لیتر مالیات نیز وضع می‌شود، اما در ایران به‌جای آن، نوعی جایزه به مصرف‌کنندگان داده می‌شود؛ زیرا هر لیتر بنزین که با نرخ ۳ هزار تومان عرضه می‌شود، در واقع ۴۷ هزار تومان یارانه پنهان دارد.

وی تأکید کرد این وضعیت تنها به بنزین محدود نمی‌شود، بلکه شامل سایر حامل‌های انرژی و حتی ارز مسافرتی نیز هست. به گفته او، وقتی دولتی به کسی که قصد سفر خارجی دارد دلار ارزان می‌دهد، در واقع به فردی که توان مالی ندارد جایزه نمی‌دهد و این ناعادلانه است. سمیعی افزود: «بنزین، ارز و دیگر منابع کشور متعلق به همه مردم‌اند. نباید گروهی از مردم از این منابع برخوردار شوند و گروهی دیگر محروم بمانند.»

پیش‌بینی قیمت دلار در زمستان۱۴۰۴

او درباره پیش‌بینی نرخ دلار با توجه به تحولات اخیر گفت: «اگر فرض کنیم ابتدای امسال نرخ دلار حدود ۱۰۰ هزار تومان بوده و نرخ تورم داخلی حدود ۴۰ درصد است، در حالی که تورم کشورهای حوزه دلار کمتر از ۴ درصد است، این فاصله ۳۶ درصدی باید خودش را در نرخ ارز نشان دهد. بر همین اساس، اگر دلار تا امروز ۱۲۰ هزار تومان نشده باشد، یعنی به‌صورت غیرواقعی پایین نگه داشته شده است.» سمیعی افزود: «بر مبنای نرخ تورم، دلار در ابتدای پاییز باید حدود ۱۲۰ هزار تومان و در ابتدای زمستان نزدیک به ۱۳۰ هزار تومان باشد و تا آغاز سال آینده به حدود ۱۴۰ هزار تومان برسد، مگر اینکه سیاست‌های اقتصادی به‌صورت واقعی اصلاح شوند.»

او با اشاره به سیاست‌های بانک مرکزی تأکید کرد که کنترل نرخ ارز از طریق تزریق دلار به بازار روش درستی نیست. وی گفت: «بانک مرکزی باید حجم نقدینگی را کنترل کند و از استقراض دولت جلوگیری نماید. وقتی دولت از بانک مرکزی پول می‌گیرد، در واقع جیب مردم را خالی می‌کند؛ زیرا خلق پول جدید ارزش پول موجود را کاهش می‌دهد.»

سمیعی خاطرنشان کرد بانک مرکزی باید نهادی مستقل باشد و به صندوق دولت تبدیل نشود. به گفته او، بانک مرکزی تنها زمانی مجاز است به دولت پول بدهد که در ازای آن دارایی واقعی مانند ارز حاصل از فروش نفت دریافت کند، نه اینکه بدون پشتوانه پول چاپ کند.

شوک روانی افزایش قیمت بنزین

وی درباره زمان مناسب اصلاح قیمت بنزین با توجه به شرایط فعلی تورم توضیح داد: «ممکن است اصلاح قیمت بنزین در کوتاه‌مدت شوک روانی به بازار وارد کند، اما در بلندمدت اثرات مثبتی دارد. من پیشنهادی مطرح کرده‌ام که روزنامه هم‌میهن نیز آن را منتشر کرده است؛ دولت می‌تواند به‌جای پرداخت یارانه مستقیم، به هر شهروند روزانه یک لیتر بنزین یا ماهی ۳۰ لیتر بنزین مجانی بدهد و بقیه را به قیمت واقعی بفروشد. در این صورت مردم از گرانی ناراحت نمی‌شوند، چون خودشان هم سهم دارند و از منافع آن منتفع می‌شوند.»

او افزود این روش هم فشار روانی را از بین می‌برد و هم عدالت بیشتری ایجاد می‌کند، ضمن اینکه دولت می‌تواند با شفاف‌سازی و توضیح صادقانه به مردم نشان دهد که هدف، جلوگیری از تورم و نجات بودجه کشور است.

سمیعی در پاسخ به این دیدگاه که افزایش قیمت بنزین می‌تواند تورم را بالا ببرد، تصریح کرد: «تورم در ایران فقط یک علت دارد و آن کسری بودجه دولت است. وقتی دولت کسری دارد و از بانک مرکزی پول می‌گیرد، تورم ایجاد می‌شود. اگر دولت هزینه بنزین را از دوش خود بردارد و مردم هزینه واقعی را بپردازند، دیگر نیازی به خلق پول نیست و در نتیجه تورم کاهش می‌یابد.»

افزایش قیمت بنزین لزوماً تورم‌زا نیست

به باور این کارشناس اقتصادی، واقعی شدن قیمت‌ها نه‌تنها تورم‌زا نیست، بلکه از تورم موجود نیز به‌طور محسوس می‌کاهد. او تأکید کرد که واقعی‌سازی قیمت‌ها، اقتصاد را پویا و رقابتی می‌کند و رانت و فساد ناشی از یارانه‌های پنهان را از بین می‌برد.

سمیعی در پایان گفت: «قیمت‌های غیرواقعی همیشه منشأ رانت و فساد هستند. وقتی دلار ارزان به واردکنندگان خاص داده می‌شود، تنها گروهی خاص از آن سود می‌برند و در نتیجه هم تولیدکننده داخلی متضرر می‌شود و هم عدالت اقتصادی از بین می‌رود. در مقابل، واقعی شدن قیمت‌ها به نفع کل اقتصاد و همه مردم است.»