تجارت ایران و عراق در آستانه جهش ۲۰ میلیارد دلاری

به گزارش خبرنگار مهر، بازار عراق با جمعیتی نزدیک به ۵۰ میلیون نفر، مرز مشترک گسترده و قرابت‌های سیاسی، فرهنگی و مذهبی، یکی از مهمترین و در دسترس‌ترین مقاصد تجاری ایران است؛ بازاری که سال‌ها سهم قابل‌توجهی از صادرات کشور را جذب کرده و همچنان ظرفیت رشد بالایی دارد.

با این حال، علی‌رغم نزدیکی جغرافیایی و مزیت‌های متعدد، اما این بازار استراتژیک می‌تواند در صورت بی‌توجهی به ابزارهای مدرن و هوشمند تجارت، ضعف در تحلیل داده، نبود نقشه راه، تصمیم‌گیری‌های جزیره‌ای و عدم بهره‌گیری از فناوری‌های نوین از دست برود. همانطور که طی سال‌های اخیر سهم برخی کالاها در این بازار را از دست داده‌ایم و رقبا جایگزین ما شده‌اند.

در خصوص جایگاه و وضعیت بازار عراق و راهکار تقویت حضور ایران در این بازار مهم، با یحیی آل‌اسحاق رئیس اتاق مشترک ایران و عراق و سید طه حسین مدنی رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند گفت و گو کردیم.

رئیس اتاق مشترک ایران و عراق: مبادلات ایران و عراق می‌تواند به ۲۰ میلیارد دلار برسد

یحیی آل‌اسحاق رئیس اتاق مشترک ایران و عراق در مورد حجم تجارت میان ایران و عراق گفت: تبادلات دو کشور در سال گذشته به صورت رسمی حدود ۱۲ میلیارد دلار و به صورت غیررسمی نزدیک به ۱۵ میلیارد دلار بود. امسال هم من امیدوار هستم که میزان مبادلات به همان رقم سال گذشته برسد.

وی درباره چشم‌انداز مبادلات تجاری هم گفت: بین ایران و عراق یک توافقنامه وجود دارد که قرار است ظرف سه سال آینده مبادلات دو کشور به ۲۰ میلیارد دلار برسد. دستیابی به این رقم هم شدنی است.

ایران ۲۰ درصد از بازار عراق را در اختیار دارد

رئیس اتاق مشترک ایران و عراق ادامه داد: مصالح ساختمانی، مواد شوینده، مواد غذایی، خدمات فنی مهندسی، میوه‌جات و کالای کشاورزی و گردشگری سلامت و گردشگری سیاحت از جمله زمینه‌های تجاری میان دو کشور است. به بیان دیگر تقریباً ما از پفک گرفته تا حضور در پروژه‌های نفت و گاز عراق با این کشور مبادلات اقتصادی داریم.

آل‌اسحاق درباره موانع بهبود تجارت میان دو کشور هم گفت: یک سری موانع بروکراسی مثل قوانین مربوط به گمرک، استاندارد، ترانزیت، ویزا، امور اداری استان‌های همجوار، تصمیم‌گیری‌های ناگهانی و متعارض و… بر سر راه تجارت دو کشور وجود دارد. در ایران حدود ۱۸ نهاد در تجارت با عراق نقش دارند. عین همین نهادها در عراق هم وجود دارد که در عراق به دلیل شرایط خاص تا حدودی با پراکندگی تصمیمات مواجهیم. ضمن اینکه نفوذ احزاب و گروه‌ها و تا حدودی هم رانت و فساد بر حوزه اقتصادی این کشور اثر گذاشته است.

وی خاطرنشان کرد: با وجود همه این مسائل، عراق برای ما بعد از چین دومین بازار است با این اختلاف که کالاهای صادراتی ما به چین معمولاً کالاهای خام و مواد اولیه مثل سنگ آهن، محصولات پتروشیمی و … است ولی کالایی که به عراق صادر می‌کنیم بیشتر کالاهای مصرف نهایی و حدودی هم برق، گاز و خدمات فنی مهندسی است و کالاهای ما ۲۰ درصد بازار عراق را پوشش می‌دهد.

وی در ادامه با انتقاد از نوع نگاه به تجارت و تأکیدی که صرفاً بر صادرات وجود دارد، گفت: این نگاه اشتباه به تجارت باعث شده به دنبال به حداقل رساندن واردات و به حداکثر رساندن صادرات باشیم. این نگاه را با نگاهی که در کره یا ترکیه نسبت به تجارت وجود دارد مقایسه کنید. آنها سعی می‌کنند تجارت خود را افزایش دهند نه اینکه فقط بر صادرات تمرکز کنند و از واردات غافل شوند. افزایش حجم تجارت به معنای بازاری برای اشتغال، تکنولوژی، بازاریابی، رقابت و… است.

نمی‌توان در تجارت جهانی فقط صادرکننده بود

وی گفت: روابط تجاری در جهان فقط بر مبنای صادرات شکل نمی‌گیرد بلکه یک موضوع دو طرفه است. نمی‌توان در این بازار فقط صادر کننده بود. این نگاه منجر به مشکلاتی در بازار عراق برای ایران شده است. صادرات ما به این کشور حدود ۱۲ میلیارد دلار و واردات ما از عراق نزدیک به ۴۰۰ میلیون دلار است. نتیجه این عدم تناسب همین ممنوعیت‌های ناگهانی است که شاهد هستیم و اکنون هم ورود میلگرد را ممنوع کرده است. قبلاً هم ۴۰ قلم کالای کشاورزی را ممنوع کرده بود. وقتی علت این ممنوعیت‌ها را از مسئولان عراقی جویا می‌شویم می‌گویند تا کی باید از پفک گرفته تا پروژه برق را از ایران وارد کنیم؟ این یعنی باید بین تجارت دو کشور توازن برقرار باشد. بدون توازن تجاری با هیچ کشوری نمی‌توان مبادله اقتصادی داشت.

وی در پایان گفت: بنابراین بازرگانی به هیچ وجه با تولید در تضاد نیست بلکه مکمل آن است. این نگاه اشتباه است و باید اصلاح شود.

رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند: سهم ایران در بازار عراق همچنان قابل ارتقا است

سیدطه حسین مدنی رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند درباره اهمیت بازار عراق گفت: جمعیت حدوداً ۵۰ میلیون نفری این کشور، مرز مشترک، قرابت‌های سیاسی، دینی و فرهنگی و توانمندی‌های ایران برای تأمین نیاز عراق، باعث شده تا ما جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد عراق داشته باشیم. این جایگاه همچنان قابل ارتقا است.

مدنی درباره حضور صنایع مختلف ایران در عراق گفت: صنایع لبنی ایران در تأمین لبنیات مورد نیاز عراق نقش ویژه‌ای دارند. طبق آمار گمرک، ایران در سال ۱۴۰۳ حدود ۶۶۰ هزار تن لبنیات به ارزش یک میلیارد و ۵۹ میلیون دلار صادر کرده که مقصد بیش از ۵۳ درصد آن کشور عراق بوده است.

عراق اولین مقصد لبنیات ایران

وی خاطرنشان کرد: اگرچه عراق اولین مقصد صادراتی لبنیات ایران محسوب می‌شود و صنایع لبنی ما در تأمین این بازار نقش مناسبی دارند؛ اما به طور کلی ارقام صادرات لبنیات ایرانی به کشورهای منطقه و به طور خاص به عراق با تحلیل داده، مدیریت زنجیره تأمین، استفاده از فناوری‌های نوین بسته‌بندی و کاهش هزینه‌های لجستیک، همچنان قابل افزایش است.

صادرات ۱۵ میلیون دلار سیب‌زمینی به عراق

رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند به نقش ایران در تأمین تره‌بار مورد نیاز عراق هم اشاره کرد و گفت: سیب‌زمینی یکی از محصولات مهم و پرظرفیتی است که ایران به خوبی می‌تواند در آن نقش‌آفرینی کند. ما در سال ۱۴۰۲ حدود ۴۰۰ هزار تن سیب‌زمینی به ارزش حدود ۱۱۷ میلیون دلار به کشورهای اطراف صادر کردیم که سهم بازار عراق ۴۱ هزار و ۵۰۰ تن به ارزش حدود ۱۵ میلیون دلار (۱۲ درصد) بود. با توجه به کشش بازار عراق، این سهم تا حد زیادی قابل افزایش است.

مدنی به بازار مصالح ساختمانی هم اشاره و تصریح کرد: کشور ما در بخش مصالح ساختمانی تولیدکنندگان و تجار قدرتمندی دارد که در صورت برنامه‌ریزی و سیاستگذاری صحیح، می‌توانند ارزآوری بسیار بالایی برای کشور داشته باشند اما متأسفانه طی سال‌های اخیر، نه تنها سهم صادراتی این اقلام به همسایه‌ها به ویژه عراق تقویت نشده بلکه این بازارها تا حدودی از دست رفته است.

کاهش سهم ایران در بازار سیمان عراق

رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند افزود: سیمان یکی از اقلام این بازار است. ایران می‌تواند سالانه نزدیک به ۲۰ میلیون تن سیمان به خارج از کشور صادر کند. طبق آمار گمرک ما در سال ۱۴۰۲ حدود ۱۱۴ میلیون دلار سیمان به عراق صادر کردیم. این در حالی است که صادرات این محصول به عراق در اوایل دهه ۹۰ از ۵۰۰ میلیون دلار هم فراتر رفته بود. این یعنی سهم ایران در بازار سیمان عراق هر سال کمتر شده و باید برای حفظ و افزایش آن چاره‌اندیشی کرد.

مدنی به وضعیت ایران در بازار آهن و فولاد عراق هم اشاره و تصریح کرد: عراق نخستین مقصد آهن و فولاد صادراتی ایران است و در سال ۱۴۰۲ نزدیک به ۱.۴ میلیارد دلار آهن و فولاد به عراق صادر شده است.

ترسیم نقشه راه صادرات توسط اطلس تجارت ایران

وی با بیان اینکه حرکت کورکورانه در حوزه تجارت کشور باعث از دست رفتن مداوم بازارهای صادراتی حتی در کشورهای همسایه و نزدیک شده است، گفت: این وضعیت به خاطر بهره نگرفتن از ابزارهای جدید و هوشمند در حوزه تجارت به وجود آمده است. در همین خصوص اندیشکده حکمرانی هوشمند در صدد معرفی ابزار «اطلس تجارت ایران» ایران است. اطلس تجارت ایران می‌تواند به جای توسعه عریض و گسترده، بر کشورهای هدف مانند عراق تمرکز کند تا عملکرد تجار ما حوزه صادرات متحول شود.

وی تصریح کرد: در همین راستا، قرار است اواخر آذر امسال نشستی با عنوان اطلس تجارت ایران توسط اندیشکده حکمرانی هوشمند برگزار شود. این رویداد، فرصت خوبی برای جمع شدن همه ذینفعان حوزه تجارت است. این رویداد می‌تواند با طرح چالش‌ها، بررسی ظرفیت‌ها و آخرین دستاوردها و … اتفاقات خوبی را رقم بزند. در گام اول بسیار مهم است که ما در حوزه‌های صادرات، واردات و ترانزیت معطل تغییرات گسترده نمانیم و ظرفیت‌های در دسترس موجود را برای تغییرات حداقلی فعال کنیم. پس از آن در گام‌های بعدی می‌توان سیاست‌نامه‌ها و توصیه‌هایی برای تسهیلگری و اصلاحات بنیادی به حاکمیت پیشنهاد داد تا در توسعه کشور، بهبود عملکرد و ارزآوری مؤثر واقع شود.