هشدار درباره آینده کشاورزی/ ۱۵ میلیارد دلار برای نجات زمینهای کشاورزی
ایران در شرایطی بحرانی از نظر منابع آب و خاک قرار دارد؛ کاهش شدید بارشها، کمبود بودجه و تهدید امنیت غذایی، چالش بزرگی برای کشاورزی کشور ایجاد کرده است. معاون وزیر جهاد کشاورزی هشدار داد که برای اجرای کامل پروژههای آب و خاک و افزایش بهرهوری، حدود ۱۵ میلیارد دلار سرمایه لازم است، در حالی که تخصیص بودجه فعلی تنها کسری از نیاز واقعی را پوشش میدهد و در صورت ادامه روند فعلی، تولیدات کشاورزی کشور با افت قابل توجه مواجه خواهد شد.
به گزارش ایسنا، صفدر نیازی شهرکی – معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی – در نشست خبری که امروز به مناسبت روز جهانی خاک برگزار شد، با اشاره به اهمیت قانون حفاظت از خاک مصوب سال ۱۳۹۸ و آییننامه اجرایی آن در سال ۱۴۰۲ گفت: این قانون تکالیف مهمی را برای تمامی دستگاهها تعیین کرده و مجموعهای از پروژهها نیز در این چارچوب در دست اجرا است.
وی خاطرنشان کرد: سازمان ملل متحد دهه ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۳ را «دهه خاک» نامگذاری کرده و شبکه جهانی مشارکت خاک (GSP) زیر نظر فائو نیز در این حوزه فعالیت میکند که ایران عضو این شبکه است و ارتباطات علمی و اجرایی خوبی با نهادهای بینالمللی برقرار شده است.
به گفته وی، پنجم دسامبر در تقویم جهانی به عنوان «روز جهانی خاک» نامگذاری شده و کشورهای مختلف با هدف حفاظت و جلوگیری از آلودگی و تخریب خاک، برنامههای آموزشی، فرهنگی و علمی برگزار میکنند. حفاظت از خاک صرفاً وظیفه دولت نیست. شهروندان، کشاورزان، مصرفکنندگان و صنایع همگی میتوانند عامل تخریب یا برعکس حافظ خاک باشند.
نیازی شهرکی درباره برنامههای امسال گفت: تا سال گذشته مراسم روز جهانی خاک در مجموعه وزارت جهاد کشاورزی برگزار میشد، اما امسال با توجه به شعار جهانی “خاکهای سالم برای شهرهای سالم”، مدیریت شهری نیز به عنوان شریک اصلی در برنامهها حضور دارد. شهرداری تهران و شهرداریهای استانها به همراه سازمان منابع طبیعی و معاونتهای تخصصی، مجریان اصلی این رویداد هستند.
وی با اشاره به وضعیت نگرانکننده بارشها و آثار تغییر اقلیم گفت: تغییر اقلیم بزرگترین چالش بخش کشاورزی است. میانگین بارش بلندمدت کشور ۲۴۰ تا ۲۵۰ میلیمتر بوده، اما سال گذشته به ۱۴۰ میلیمتر رسید و امسال نیز پاییز بسیار خشک و کمبارش داشتهایم. در تهران تنها حدود یک درصد بارش معمول ثبت شده است.
معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی ادامه داد: منابع آبی تخصیصی به بخش کشاورزی امسال حدود ۵۰ میلیارد مترمکعب است، در حالی که در سالهایی ۷۰ تا ۹۰ میلیارد متر مکعب در اختیار بود. اگر الگوی کشت اصلاح نشود و تحویل حجمی آب و مدیریت بهرهوری بهطور جدی اجرا نشود، امنیت غذایی کشور آسیب خواهد دید. کاهش ۲۰ میلیارد مترمکعب آب به معنای کاهش حدود ۲۰ میلیون تن تولید محصولات کشاورزی است.
نیازی شهرکی تأکید کرد: اقدامات مرتبط با حفاظت خاک، مطالعات خاکشناسی، ارتقای حاصلخیزی و همکاریهای بینالمللی در یک سال گذشته ادامه داشته و در صورت نیاز جزئیات آن ارائه خواهد شد.
معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی، در ادامه توضیحات خود درباره وضعیت آب و خاک کشور و تکالیف بخش کشاورزی در برنامه هفتم توسعه اظهار کرد: برای ما در حوزه آب و خاک هدفگذاری مشخصی انجام شده است. طبق برنامه هفتم، هر سال باید ۲۰۰ هزار هکتار سامانه آبیاری نوین اجرا شود، در کنار آن سالانه ۱۵۰ هزار هکتار آبیاری زیرسطحی که پیشرفتهترین فناوری آبیاری تحت فشار با راندمان ۹۷ تا ۹۸ درصد محسوب میشود.
وی افزود: علاوه بر این، سالانه باید ۷۰ هزار هکتار شبکههای فرعی آبیاری اجرا شود؛ همان شبکههایی که شبکه اصلی آنها توسط وزارت نیرو تکمیل شده و شبکه فرعی باقی مانده است. همچنین مرمت سالانه ۳۰۰۰ کیلومتر قنات نیز از تکالیف مستمر ماست؛ در حالی که لایروبی با مشارکت کشاورزان انجام میشود.
معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی گفت: این مجموعه اقدامات در سال حدود ۱۷۵ همت اعتبار نیاز دارد، اما اعتباری که امسال در اختیار ما قرار گرفته کمتر از یک همت بوده است؛ یعنی حدود ۱٫۷۵ درصد نیاز و سال گذشته نیز از ۱۴۰ همت اعتبار مورد نیاز، تنها حدود سه همت تأمین شد و تحقق اهداف زیرساختی در حوزه آب و خاک به حدود دو درصد رسید. این وضعیت بسیار نگرانکننده است.
وی با تأکید بر اینکه امنیت غذایی بدون سرمایهگذاری در بهرهوری آب ممکن نیست، ادامه داد: بزرگترین چالش کشاورزی امروز کشور، آب است و با کاهش بارشها و شور شدن منابع آبی، ارتقای بهرهوری ضروری است. سه رکن اساسی عملیات بهنژادی، عملیات بهزراعی و عملیات آب و خاک برای این موضوع وجود دارد که بخش سوم یعنی زیرساختهای آبی و خاکی، بیشترین نقش را در افزایش راندمان آبیاری و پایداری تولید دارد.
نیازی شهرکی تصریح کرد: اگر بخواهیم عملیات آب و خاک را در کل اراضی کشور به طور کامل اجرا کنیم، به حدود ۱۵ میلیارد دلار منابع نیاز است. با توجه به محدودیت بودجه دولتی، باید روشهای تأمین مالی جدید مانند سرمایهگذاری داخلی، خارجی و فاینانس را فعال کنیم.
او با اشاره به ضرورت تکمیل مطالعات خاکشناسی گفت: مطابق قانون حفاظت از خاک، دولت مکلف بود طی پنج سال کل مطالعات خاکشناسی کشور را تکمیل کند؛ کاری بسیار گسترده که حدود ۷ تا ۱۰ همت اعتبار میخواهد. در حوزه خاک نسبت به آب هزینهها کمتر است و همین باعث شده برنامه مطالعاتی پیشرفت خوبی داشته باشد. طبق تکلیف برنامه هفتم باید سالانه ۱۰۰ هزار هکتار مطالعه انجام شود و امسال امیدواریم به ۸۰ هزار هکتار برسیم.
معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی از اقدامات نظارتی و اجرایی این حوزه نیز گزارش داد و گفت: آییننامه نخست قانون حفاظت از خاک حدود یک ماه قبل ابلاغ شد و آییننامه دوم نیز در مراحل نهایی است. بخشنامهها، دستورالعملها و شیوهنامههای مرتبط نیز تدوین و ابلاغ شده است. همچنین بیش از ۲۰۰ آزمایشگاه خصوصی فعال در حوزه خاک و محیط زیست شناسایی، ارزیابی و ساماندهی شدهاند.
وی افزود: یکی از تکالیف قانونی ما جمعآوری همه دادههای مطالعات خاکشناسی کشور بود که تقریباً تکمیل شده است. تاکنون ۲۳۳ گزارش و بیش از ۱۵ هزار موقعیت مکانی مطالعاتی جمعآوری و در سامانه مکانمحور موسسه تحقیقات خاک و آب بارگذاری شده یا در حال بارگذاری است.
نیازی شهرکی از پیشرفت طرحهای پایش پنجساله خاک نیز خبر داد: بر اساس استاندارد، در ۳هزار و ۴۰۰ نقطه کشور باید هر پنج سال یکبار پایش خاک انجام شود. دو زون ساحل شمالی و زون مرکزی کشور تکمیل شده و برای ادامه پایش در سایر مناطق برنامهریزی شده است.
او همچنین به اقدامات اجرایی در ارتقای حاصلخیزی و مدیریت تغذیه گیاه اشاره کرد و گفت: در استانهای خوزستان و گلستان مزارع الگویی توسط تعاونیها و متخصصان فعال شده و نتایج خوبی در بهبود حاصلخیزی خاک به دست آمده است.
وی در حوزه فعالیتهای بینالمللی، معاون آب و خاک گفت: ایران در پنج شبکه تخصصی GSP عضو است و پروژه پزشک خاک (Soil Doctor) را بهصورت پایلوت در گلستان آغاز کردهایم. رئیس GSP نیز برای شرکت در برنامه روز جهانی خاک به ایران میآید.
معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی افزود: در بخش فرهنگسازی نیز کتاب آموزشی ویژه کودکان تهیه و منتشر شده و کارهای ترویجی در دست انجام است. محور اصلی این فعالیتها، گفتمانسازی برای حفاظت از خاک است.
نیازی شهرکی تأکید کرد: امیدواریم با تأمین منابع مالی مناسب و مشارکت دستگاهها و کشاورزان، بتوانیم از چالشهای جدی حوزه آب و خاک عبور کنیم.
