کم‌آبی در کم‌بارش‌ترین استان کشور جدی است
مصرف آب در استان ایلام با توجه به پدیده خشکسالی، وضعیت نامناسب منابع آبی و کاهش آب پشت سدها، وارد وضعیت نارنجی شده است که منجر به صدور هشدارهای قطع آب مشترکان پرمصرف خواهد شد اما مهمترین نکته در وضعیت هشدارآمیز کمبود آب این است که باید مصرف بهینه را در دستور کار قرار داد.
این روزها خبر بحران کم آبی در کشور، موضوعی داغ و مورد بحث است، در این ایام و با توجه به گرم شدن هوا، درباره کم‌آبی، خشکسالی و مواردی از این قبیل مطالب زیادی مشاهده می‌کنیم، کارشناسان این حوزه می‌گویند که در سال جاری متوسط بارندگی کاهش چشمگیری نسبت به سال گذشته داشته، امری که در روزهای اخیر باعث شده است تا بسیاری از شهرها در وضعیت بحرانی به سر ببرند.
توجه به این نکته از این نظر حائز اهمیت است که اگر در این خصوص تدابیر و اقدمات لازم اندیشیده و دستورالعمل‌ها اجرایی نشود، مساله بحرانی‌تر شده و تبعات آن نه تنها این تعداد شهر بلکه ممکن است سایر شهرهای کشور را نیز دربر بگیرد.
در اینجا مهمترین مساله این است که همه باید باور داشته باشیم که آب نیست و شرایط خشکسالی در استان ایلام حکمفرما شده است، در وصف کم آبی در استان ایلام همین بس که حتی در برخی مناطق شهری پر بارش‌ترین شهرستان‌های استان آبرسانی تانکری انجام می شود و برای اینکه بیشتر باور کنیم که وضعیت بحرانی است ذخیره آب سدهای استان در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته با کاهش ۳۰ درصدی تاکنون مواجه بوده است.
در تازه‌ترین گزارش‌های بدست آمده توسط خبرنگار ایرنا، استان ایلام با کاهش ۶۳.۲ درصدی بارندگی نسبت به میانگین بلند مدت مشابه در صدر استان های خشک کشور قرار گرفته است.
ایلام کم بارش ترین استان کشور است
مدیرکل هواشناسی ایلام گفت: رتبه نخست کاهش نزولات جوی کشور در سال زراعی جاری تاکنون متعلق به استان ایلام است و رتبه های بعدی به سمنان و کرمانشاه تعلق دارد.
ناصر ملکی اظهار داشت: مجموع بارش سال زراعی جاری ۱۳۰ میلیمتر است که نسبت به بارش های سال گذشته ۴۶ درصد و در مقایسه با میانگین بلندمدت (دوره آماری ۳۰ ساله موجود) ۶۴ درصد کاهش دارد.
وی افزود: بیش از ۸۰ درصد مساحت کل دچار خشکسالی خیلی شدید، افزون بر ۱۶ درصد خشکسالی شدید و ۳،۵ خشکسالی معمولی شده است و مهران با ۲۷ میلیمتر بارندگی شدیدترین میزان خشکسالی در استان را تجربه کرده است.
مدیرکل هواشناسی ایلام گفت: ۹۷.۵ درصد از مساحت کل استان ایلام از ۱۰ سال گذشته تاکنون به صورت متوالی دچار خشکسالی بوده است.
ملکی افزود: طی ۱۰ سال اخیر ۷۰ درصد از مساحت کل کشور درگیر خشکسالی شده است و ایلام نیز در رده استان های با بالاترین میزان خشکسالی قرار دارد.
مدیرکل هواشناسی استان ایلام ادامه داد: همچنین بیش از ۱۶ درصد مساحت استان را خشکسالی شدید و ۳.۵ درصد هم خشکسالی معمولی در برگرفته است.
ملکی تاکید کرد: سال آبی جاری و از ابتدای مهر تاکنون استان ایلام نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۶ درصد و در مقایسه با میانگین بلندمدت (دوره آماری ۳۰ ساله موجود) ۶۴ درصد کاهش نشان می دهد.
خشکسالی ۱۰۰ درصدی مزارع دیم ایلام
رییس سازمان جهاد کشاورزی ایلام گفت: با توجه به شرایط خشکسالی شدید حاکم بر استان، ۱۰۰ درصد مزارع دیم استان دچار خشکسالی شده و این روند استان را با مشکل تامین بذر مواجه کرده اما وضعیت در مزارع آبی به علت بهره متدی از سیستم های نوین آبی بهتر است.
آذرنوش عموزاده یادآور شد: برای جبران مشکل تامین بذر اراضی دیم نیازمند تخصیص اعتبار هستیم تا بذر مورد نیاز استان تامین شود.
وی در مورد راهکارهای کاهش اثرات خشکسالی در استان ایلام هم توضیح داد: رایزنی با استان کردستان و دیگر استان های همجوار برای تعلیف دام استان در مراتع این استان ها انجام شده و موافقت های اولیه با استانداری کردستان انجام گرفته است.
عموزاده ادامه داد: اعطای وام قرض الحسنه، پرداخت کمک های بلاعوض توسط بنیادهای برکت و مستضعفان و ستاد اجرایی فرمان امام، امهال وام های کشاورزی، توزیع نهاده های دامی و علوفه، خرید دام حذفی و مازاد، تامین آب باغات دارای تنش آبی با تانکرهای آبرسان و جلوگیری از خروج کاه و کلش از استان می تواند در کاهش بخشی از آثار خشکسالی در استان ایلام موثر باشد.
چاه‌های حیات وحش دچار خکشیدگی شده است
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان ایلام گفت: چشمه های تامین آب وحوش دچار خشکسالی و یا کم آبی عدیده شده که این فقدان آب باعث مهاجرت یا کاهش زاد و ولد و حتی بیماری یا مرگ و میر حیات وحش می شود یا وحوش برای رفع نیاز آبی خود به مناطق مسکونی نزدیک می شوند که این امر خود مخاطراتی را برای جانداران و یا ساکنان آن مناطق به همراه دارد.
غلامرضا ابدالی افزود: باتوجه به فقر مراتع استان نیاز به توزیع علوفه دستی به نشخوارکنندگان وجود دارد و همچنین جهاد کشاورزی از کشت محصولات آبر چون برنج جلوگیری کند چرا که کشاورزان با ایجاد انشعاب های انحرافی در مسیر رودخانه ها باعث تلف شدن آبزیان و وحوش می شوند.
کاهش ۳۰ درصدی ذخیره آبی ایلام نسبت به سال گذشته
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای ایلام گفت: نسبت به سال گذشته با کاهش ۳۰ درصدی ذخیره آب مواجه هستیم و اگر به همین شیوه آب در استان مصرف شود تا پایان آذر آب نخواهیم داشت.
علی پوراحمد افزود: امسال نسبت به سال گذشته که به عنوان خشک‌ترین سال نیم قرن اخیر نامگذاری شده بود ۴۲ درصد کاهش بارندگی داشته‌ایم و همین امر منابع آبی استان را به شدت تحت تاثیر قرار داده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای ایلام گفت: مخازن آب سدهای ایلام تا ۵۰ درصد ،سد دویرج ۴۸ درصد، سد گلال که تامین کننده آب مجتمع پتروشیمی است ۱۰ درصد، سد کنگیر نیز ۵۴ درصد آب دارد و در مجموع ۴۸ درصد مخازن سدهای ایلام از آب پر شده است.
وی به تدابیر و تصمیمات سریع و ضربتی در شرایط کم آبی اشاره کرد و گفت: باید جلوی نشتی سد ایلام گرفته شود و آب آن جهت بهره‌وری به مدار برگردد، همچنین از چاه‌های سطح شهر ایلام و برگرداندن آب آنها به تصفیه خانه نیز جهت مصرف شهری استفاده کرد و حتما مصرف آب فضای سبز را از آب شرب جدا کرد.
۹۰۰ میلیون مترمکعب هدررفت آب در ایلام صورت می گیرد
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای ایلام گفت: بیش از ۹۰۰ میلیون متر مکعب آب سالانه در استان ایلام به هدر می رود که مهار و مدیریت این مقدار بخش مهمی از نیاز آبی استان را برطرف می کند.
علی پوراحمد ادامه داد: تغییرات اقلیمی و خشکسالی های دنباله دار استان از سالیان گذشته تاکنون باعث کاهش منابع آبی سفره های زیرزمینی و روان آبها و ورودی سدها شده است.
وی با بیان اینکه در تخصیص منابع آبی اولویت با آب شرب و محیط زیست و در مراحل بعدی سپس کشاورزی و صنعت است، خواستار تغییر در الگوی کشت کشاورزان و استفاده از آب های غیر شرب برای آبیاری فضاهای سبز به جای آب شرب توسط شهرداری ها شد.
بارش‌های بهاری تاثیری چندانی بر مخازن سدهای ایلام نداشت
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای ایلام گفت: بارش‌های بهاری هفته گذشته اثری چندانی روی میزان ورودی آب به مخازن سدهای چهارگانه این استان نداشته است.
علی پوراحمد افزود: بارش های اخیر که به صورت رگبارهای بهاری بوده تاثیری در ذخیره آب سدهای چم گردلان (ایلام) و دویرج دهلران نداشته است.
وی بیان کرد: در مجموع بارش چشمگیری در حوزه سد ایلام و سد دویرج دهلران نداشته ایم و ثبت آمار بارش زیر ۲۰ میلی متر در این حوزه نشان می دهد که کماکان با چالش جدی آب مواجه هستیم.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای ایلام تاکید کرد: در حوزه سد گلال و با وجود بارندگی های بهاری یک میلیون متر مکعب و در حوزه سد کنگیر ایوان نیز ۳۰۰ هزار متر مکعب آب وارد سد کنگیر ایوان شد که این میزان بسیار ناچیز و همچنان استان با کمبود آب مواجه است.
پوراحمد یادآور شد: نباید با وقوع اینگونه بارش های بهاری در انتظار افزوده شدن حجم آب سدها باشیم چرا که این گونه بارش های بهاری باعث طغیان و جوشش چشمه ها نمی شود که بتواند آب رودخانه ها را پر و به سدها سراریز شود.
وی با بیان اینکه وضعیت ایلام از لحاظ بارش ها همچنان نگران کننده و خشکسالی پیاپی استان را در وضعیت بحرانی قرار داده است: به منظور عبور از شرایط بحرانی موجود و بر اساس مصوبات کارگروه ملی و استانی سازگاری با کم آبی، کشت محصولات پر آب بر همچون هندوانه، برنج و یونجه در سطح استان ممنوع اعلام شده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای ایلام افزود: تغییر اقلیم و بروز سیکل های مکرر خشکسالی و ترسالی ، عدم توزیع مناسب مکانی و زمانی بارش ها و توپوگرافی خشن استان ما را ناگزیر به اجرای سدهای مخزنی برای مهار روان آب ها و استفاده از آن در زمان کم بارشی و خشکسالی خواهد کرد.
پوراحمد تاکید کرد: در حال حاضر خشکسالی گسترده بر مساحت ۲٠ هزار کیلومتر مربعی استان حادث شده و متاسفانه از هلیلان تا دهلران درگیر این پدیده هستند.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای ایلام اضافه کرد: سرانه مصرف آب در شبانه روز برای هر نفر در کشور ۲۰۰ لیتر است در حالیکه این میزان در ایلام حدود ۵۰۰ لیتر است که بخشی از آن مربوط به پرت شبکه توزیع و انتقال و بخشی نیز به لحاظ عدم رعایت الگوی مصرف و برداشت های غیرمجاز است.
آورد رودخانه های ایلام ۸۵ درصد کاهش یافت
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای ایلام گفت: کاهش بارندگی تاثیر جدی بر تشدید کاهش منابع آبی داشته و آورد برخی رودخانه های استان تا ۸۵ درصد کاهش پیدا کرده است و این روند در رودخانه های منتهی به سدهای مخزنی نمود بیشتری دارد.
پوراحمد اظهار داشت: استان ایلام با کاهش بیش از ۵۰ درصدی بارش ها در سال آبی جاری رتبه اول کاهش دریافت نزولات جوی کشور را داراست.
وی افزود: آورد متوسط بلندمدت رودخانه های منتهی به سد ایلام به طور میانگین ۱۰۰ میلیون متر مکعب در سال است اما تاکنون تنها ۱۰ میلیون متر مکعب آب معادل ۱۰ درصد وارد دریاچه این سد شده در حالی که مصرف سالانه مصرف آب از دریاچه سد ایلام با احتساب تبخیر قریب به ۳۲ میلیون متر مکعب در سال است.
به گفته وی ، بیشتر چشمه ها یا کم آب و یا خشک و عمده رودخانه های دائمی به شدت کم آب شده اند و میزان ورود آب به دریاچه پشت سدها به شدت کاهش یافته و این بحران خشکسالی بر محیط زیست، آب شرب خانگی، کشاورزی و صنعت تاثیر بی سابقه گذاشته است.
کاشت محصولات کشاورزی با نیاز آبی بالا موجب تنش می شود
مدیرعامل آب منطقه ای ایلام گفت: باید اقدامات موثری توسط دستگاه های متولی و مرتبط با موضوع آب انجام شود از جمله با توجه به اینکه بیش از ۹۰ درصد مصرف آب در بخش کشاورزی است، باید مسوولان سازمان جهاد کشاورزی بر اساس ماده ۲۱ قانون توزیع عادلانه آب نسبت به مدیریت مصرف آب و تغییر و معرفی الگوی کشت کم آب بر جایگزین با تولیدات با نیاز آبی بالا در سطح استان اقدام کنند.
وی یادآور شد: طبق مصوبه کارگروه سازگاری با کم آبی استان، دستگاه های متولی باید از کشت محصولات تابستانه با نیاز آبی بالا نظیر برنج، یونجه و هندوانه ممانعت کنند چرا که اختصاص آب به این محصولات باعث ایجاد تنش های اجتماعی و لطمه به محیط زیست، تنش آب شرب، ایجاد مشکلات برای دامداران و ….خواهد شد.
مدیرعامل شرکت امور آب منطقه ای ایلام تاکید کرد: تابستان سال گذشته با هدف مدیریت مصرف، آب کشاورزی تابستانه به مناطق پایین دست برخی از سدها اختصاص پیدا نکرد و امسال نیز باتوجه به کاهش میزان ذخیره پشت سدها، این رویه ادامه خواهد داشت.
پوراحمد اظهار داشت: در وضعیت فعلی تامین آب شرب مردم و همچنین رعایت حق آبه محیط زیست در اولویت برنامه های کارگروه استانی سازگاری با کم آبی است.
وی ادامه داد: انتظار می رود دستگاه های قضایی استان و نیروی انتظامی همانند گذشته در راستای برخورد با متخلفان بخش آب و مدیریت موضوع در کنار شرکت آب منطقه ای باشند.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای ایلام با بیان اینکه اشخاصی که نسبت به اجرای قوانین و مصوبات کارگروه تمکین نمی کنند به مراجع قضایی معرفی خواهند شد، گفت: سعی شده است آگاه سازی و اقناع سازی مشترکان و ذینفعان توسط شرکت آب منطقه ای و سازمان جهاد کشاورزی از طرق مختلف بویژه نصب بنر در سطح شهرها و روستاها صورت بگیرد.
شهرداری از آبیاری فضای سبز با آب شرب خودداری کند
پوراحمد با اشاره به اینکه فقط شهر ایلام از آب شرب سطحی استفاده می کند و سایر مناطق از آب های زیرزمینی تامین می شود، افزود: کاهش عدیده نزولات جوی باعث کاهش آبدهی و بعضا خشکیدگی چشمه ها و افت منابع آبی و سفره های آب زیرزمینی شده که مقرر شد قبل از بروز تنش آبی باید شرکت آبفا با هماهنگی این شرکت نسبت به حفر چاه جدید و یا کف شکنی چاه قبلی اقدام کند.
وی از دیگر اقدامات اضطراری را ایجاد آمادگی و اتصال چاه های فضای سبز به تصفیه خانه آب ایلام جهت استفاده به وقت ضرورت یاد کرد و افزود: ما باید برای هر شرایطی آمادگی لازم را داشته باشیم و با عنایت به اینکه ادامه روند خشکسالی در پاییز و زمستان امسال محتمل خواهد بود، لذا می بایست از هر منبع آبی موجود استفاده کنیم تا مردم با کم آبی مواجه نشوند.
پوراحمد در ادامه گفت: مصوب شده شهرداری آب مورد نیاز فضای سبز را از آب شرب جدا کند و از منابع دیگر مثل پساب تصفیه خانه فاضلاب و قنوات سطح شهر برای آبیاری فضای سبز استفاده کند.
وی در مورد تامین آب حوزه صنعت هم توضیح داد: هرچند آب مورد نیاز صنایع تامین شده اما برای جلوگیری از بروز مشکل در تامین آب صنایع مهمی چون پتروشیمی برنامه های جایگزینی در دست اقدام است.
مصرف آب در بخش روستایی و شهری ایلام بالاتر از میانگین کشوری است
طبق گفته کارشناسان شرکت آب و فاضلاب استان ایلام، استاندارد کشوری مصرف آب به ازای هر نفر در شبانه روز حدود ۱۵۰ لیتر است که در حال حاضر این عدد به ۲ برابر یا حتی بیشتر هم افزایش پیدا کرده است.
این در حالی است که به طور یقین و با اوج گرما و استفاده از کولرهای آبی مصرف روزانه آب بصورت مضاعفی افزایش خواهد کرد، در این خصوص و با توجه به وضعیت بارش ها، خشکسالی، توپوگرافی ایلام و همچنین جنس زمین از لحاظ جذب آب در وضعیت بحرانی قرار گرفته ایم و همه باید برای گذر از این شرایط اهتمام داشته باشند.
کارشناسان ذیربط می گویند با توجه به اینکه در شهر ایلام بیش از ۸۰ هزار کولر آبی وجود دارد چنانچه هرکدام از این کولرها متوسط در هر شبانه‌روز ۲۰۰ تا ۲۵۰ لیتر آب مصرف کنند حدود ۱۰۰ هزار نفر به جمعیت شهر ایلام اضافه می شود که در کنار آبیاری فضاهای سبز فشار زیادی وارد خواهد شد.
خروج موقت از بحران کم آبی با مدیریت مصرف
با این اوصاف و با وجود تشکیل کارگروه مدیریت مصرف آب در استان توسط استاندار ایلام و مواردی که در خصوص بحران کم آبی و خشکسالی بر شمردیم، شرایط در استان ایلام به گونه ای است که اگر از الان به فکر راه چاره ای موثر نباشیم با مشکل اساسی و جیره بندی آب و حتی بدتر مواجه خواهیم شد، سایه پررنگ کشت محصولات کشاورزی منابع آبی این استان را تهدید می کند و هنوز هم با توجه به جدی بودن بحران بی آبی در جای جای کشور محصولاتی کاشته می شوند که هیچ تناسبی با شرایط کم آبی ندارند و انگار نه انگار که شرایط وخیم کم آبی حاکم شده است.
متاسفانه و بر اساس شواهد، مصرف بی رویه آب توسط برخی شهروندان ایلامی، بی توجهی به تجهیزاتی که می توانند مصرف آب را مدیریت کنند و شستن حیاط و ماشین و کوچه و خیابان با آب شرب نیز هنوز همچنان ادامه دارد، این نوع مصرف نیازمند تدبیر و اصلاح واقعی است.
پسندیده است افراد همگی خود را در برابر این بحران مسئول و متعهد بدانند و روش‌های صرفه جویی در مصرف آب را یاد بگیرند. در رابطه با بحران آب با دوستان، آشنایان و خویشاوندان خود صحبت کنند، دانسته های خود را با آنها به اشتراک بگذارند و روش‌های صرفه جویی در منزل و محل کار را به یکدیگر آموزش دهند کشور ما با مشکل شدید کم آبی روبرو است، اگر در کشور هر روز ۱ لیتر آب کمتر مصرف کنیم روزانه ۸۰ میلیون لیتر آب ذخیره خواهد شد.
آب حیات زندگی است که اگر این روزهای کم آبی، قدر آن را ندانیم و مدیریت بهینه استفاده از آب نداشته باشیم وارد مرحله ثانیه شمار هشدار؛ و با جیره بندی یا قطع آب روبرو می شویم.
