کاهش مصرف کافی نیست؛ سرمایه‌گذاری فراموش نشود!
باور مسوولان کشور این است که عدم سرمایه‌گذاری طی سال‌های اخیر موجب ناترازی در تولید و مصرف گاز شده و این صنعت نیز اکنون به ۸۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد، موضوعی که کارشناسان نیز بر آن صحه می‌گذارند و بر این باورند که می‌بایست در کنار اقدامات فرهنگسازی برای کاهش مصرف به موضوع سرمایه‌گذاری نیز توجه شود.
بیش از ۷۰ درصد انرژی کشور به وسیله گاز تامین می‌شود و از سوی دیگر روند شدت مصرف انرژی بیشتر از میانگین شدت مصرف انرژی در سطح جهانی است، در حوزه تامین امنیت انرژی کشور تراز بین عرضه و تقاضای گاز طبیعی یکی از مولفه‌های کلیدی به شمار می‌رود، در بحث تولید گاز بیش از ۷۵ درصد تولید گاز خام از میدان پارس جنوبی و نزدیک به ۲۰ درصد آن از میادین مستقل گازی و پنج درصد آن در میادین مستقل صورت می‌گیرد.
در فصل تابستان پیک مصرف در بخش خانگی ۱۶۰ تا ۱۷۰ میلیون متر مکعب است اما در فصل زمستان این رقم به ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیون متر مکعب می‌رسد یعنی چهار برابر مصرف در فصل گرم سال از سوی دیگر بیش از ۸۳ درصد سوخت مورد نیاز نیروگاه‌ها از گاز تامین می‌شود. این در حالی است که در سطح جهان تنها ۲۳ درصد سوخت نیروگاه‌ها از گاز تامین می‌شود. در بخش خانگی شاهد رشد شش درصدی مصرف گاز هستیم و در حوزه صنایع سالانه پنج درصد و در بخش نیروگاهی شش درصد رشد مصرف گاز داریم. رشد شدت مصرف انرژی نسبت به نرم جهانی آن نیز بیش از دو برابر است. با توجه به عرضه و تولید گاز ما در فصل سرد سال حدود ۲۰۰ میلیون متر مکعب ناترازی در حوزه گاز داریم.
در سال ۱۴۰۰ حدود ۲۴۰ میلیون مترمکعب ناترازی در صنعت گاز وجود داشت و به دلیل برخی موضوعات پیش آمده، واردات گاز از ترکمنستان صورت نگرفت. در سال گذشته و با افزایش تولید گاز حدود ۲۵ میلیون مترمکعب به تولید گاز کشور افزوده شد. از آنجا که در فصل سرد سال به دلیل تامین نیاز بخش خانگی ناچار به کاهش تامین سوخت نیروگاه ها و استفاده از سوخت مایع هستیم، در ماه‌های ابتدای شروع کار دولت ظرفیت مخازن نیروگاهی نسبت به سال گذشته ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش یافت. در ماه های ابتدایی دولت سیزدهم مذاکراتی با ترکمنستان انجام گرفت و سوآپ گاز به میزان ۱.۵ تا ۲ میلیون مترمکعب صورت گرفت.
راهکار وزارت نفت چیست؟
آنطور که جواد اوجی وزیر نفت در این رابطه گفته، طبق برنامه ششم توسعه باید میزان تولید گاز در برنامه ششم یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب باشد که امروز ۹۷۰ میلیون مترمکعب آن رقم خورده که این به دلیل عدم سرمایه گذاری برای افزایش تولید، توسعه معادن و پالایشگاه‌ها بوده است ما برای حل این مشکل به سمت استفاده از ظرفیت تامین منابع مالی براساس منابع کشور حرکت کردیم از هلدینگ‌های بزرگ اقتصادی مثل خلیج فارس و بانک‌ها برای انجام پروژه‌های معادین نفتی و گازی و احداث پتروپالایشگاه‌ها و استفاده از سرمایه گذاری خارجی استفاده کردیم. سال گذشته هفت میلیارد دلار برای توسعه میدان بزرگ آزادگان نیاز بود که برای آن از ۶ هلدینگ بزرگ اقتصادی و مشارکت ۶ بانک استفاده کردیم چون اولویت ما تامین انرژی کشور است.
وی با بیان اینکه ۸۰ میلیارد دلار برای سرمایه‌گذاری و توسعه میادین و سایر میادین گازی نیاز است، گفت: ما از پتانسیل‌های منابع مالی استفاده می‌کنیم منتها درخواست ما این است که درصدی از سهم صندوق توسعه ملی به ناترازی گاز جهت توسعه میادین گازی بالادست میادین مشترک و احداث خطوط ایستگاه‌های تقویت فشار و بهینه‌سازی مصرف گاز اختصاص داده شود. امیدواریم ۲۲ میلیارد دلار از طریق منابع داخلی و مشارکت بانک‌ها و هلدینگ‌ها جذب کنیم اما برای مابقی آنها به همکاری مجلس شورای اسلامی نیاز داریم.
وزیر نفت درباره استفاده از تنوع سوخت در نیروگاه‌ها اظهار کرد: ۸۳ درصد مصرف نیروگاه‌ها گاز است و کمتر از ۹ درصد سوخت مایع است. در دنیا کمتر از ۲۳ درصد از گاز استفاده می‌کنند لذا باید در تامین سوخت تنوع وجود داشته باشد و از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده شود تا بتوان بخشی از تامین سوخت از این طریق تامین شود.
اوجی درباره بهینه‌سازی مصرف تصریح کرد: یکسری ابزارهای قیمتی و غیرقیمتی داریم سال گذشته قیمت گاز برای مشترکان پرمصرف افزایش پیدا کرد که امسال هم به دولت پیشنهاد دادیم این موضوع در سال آینده لحاظ شود یکی از عوامل افزایش مصرف و علل مصرف به دلیل قیمت پایین گاز است به طوری که ۷۵ درصد مشترکان ۵۰ درصد مصرف و ۵۰ درصد مصرف باقی‌مانده برای ۲۵ درصد دیگر مشترکان است. علاوه بر آن باید خودروهای عمومی هم دوگانه‌سوز شود که برای هر خودروی عمومی ۱۲ میلیون تومان بار مالی دارد.
عدم سرمایه‌گذاری، علت ناترازی گاز
وی علت ناترازی (تولید و مصرف) گاز را عدم سرمایه گذاری در سال های گذشته دانست و گفت: تلاش می کنیم که مصرف مدیریت شود. سوخت رسانی به نیروگاه ها در پنجاه روز گذشته، روزانه ۲۵ میلیون متر مکعب بیشتر از سال قبل بود یعنی ۱۳ درصد بیشتر از سال قبل سوخت رسانی با گاز را داشته ایم. روزانه تقریبا در پاییز ۲۸ درصد مصرف سوخت نفت کوره را نسبت به پارسال برای نیروگاه ها کاهش دادیم. روزانه ۱۵ میلیون متر مکعب گاز بیشتر به صنایع داده ایم. در فولاد ۳۰ درصد رشد مصرف گاز را داشته‌ایم که خبر خوبی است.
وزیر نفت با بیان اینکه به تدریج پروژه های کیفی سازی نیروگاه ها را آغاز می‌کنیم، افزود: همین هفته ها اولین کیفی سازی مصرف سوخت را در یکی از پالایشگاه‌های مهم کشور به میزان روزانه ۱۶ میلیون لیتر گازوئیل یورو ۵ را خواهیم داشت. ۷۰۰ میلیون دلار در این پروژه برای هوای پاک و جلوگیری از آلودگی هوا سرمایه گذاری شده است.
خط قرمزهای صنعت گاز مشخص شود
محمود خاقانی، کارشناس حوزه انرژی در خصوص راهکارهای موجود برای حل ناترازی تولید و مصرف گاز به ایسنا گفت: نکته قابل توجهی که در شرایط فعلی می‌بایست مورد توجه قرار بگیرد این است که دورنمای ایران که جز صادرکنندگان گاز در منطقه باشد، بسیار ضعیف است و مقدار کمی که به ترکیه یا عراق صادر می‌کنیم ثابت کرده که یک عرضه کننده بزرگ نیستیم، با شروع فصل زمستان مشتریان ما نگران هستند که مبادا برای تامین نیاز داخل گاز صادراتی را قطع کنیم.
وی افزود: مشکلات موجود در صنعت گاز را نمی‌توان در کوتاه مدت برطرف کرد، وجود تحریم، عدم سرمایه‌گذاری و همچنین نبود اقدامات فرهنگسازی شرایطی را در صنعت گاز کشور رقم زده که اقتصاد را نیز دربرگرفته است.
این کارشناس حوزه انرژی با اشاره به لزوم اقداماتی در حوزه بهینه‌سازی مصرف گفت: بهینه‌سازی مصرف نیازمند اصلاح پکیج‌ها، بخاری های گازی و هر آنچه که مصرف گاز دارد می‌شود، اکنون تجهیزات گازی در بازار استانداردهای لازم را ندارند و تولیدکننده ایرانی از فرصت نبود رقابت با محصولات خارجی استفاده می‌کنند، به‌طوری که اکنون بخش عمده این محصولات از نظر راندمان، وضعیت مناسبی ندارند و میزان مصرف آنها بالا است و همین مساله یکی از دلایل اصلی مصرف بالای انرژی در کشور شناخته می‌شود.
به گفته خاقانی، حدود ۴۰ سال پیش در یکی از کشورهای اروپایی برای انتقال خط لوله اصلی گاز به منطقه مصرف مطالعه ای در دانشگاه صورت گرفت که گویای میزان صرفه اقتصادی و به‌طور کلی بازبینی دلایل اجرای این طرح بود. در نهایت نیز مشخص شد که اجرای این طرح الزامی ندارد، چراکه می‌توان باتوجه به تعداد کم افراد ساکن در آن منطقه از طرق دیگری همچون توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، نیاز انرژی آن منطقه را تامین کرد.
وی اظهار کرد: در ایران همیشه اینگونه نیست، مطالعاتی برای توسعه گازرسانی صورت نمی‌گیرد و وزارت نفت اقدامات گازرسانی را مثبت می‌داند بدون اینکه توجه کنند این میزان سرمایه‌گذاری در احداث و انتقال لوله گاز به مناطق هدف منطقی هست یا خیر، ضمن اینکه باید توجه داشت که برای رساندن گاز به مناطق مختلف به دلیل شرایط جغرافیایی کشور انرژی زیادی مصرف می‌شود. این کارشناس حوزه انرژی با تاکید بر لزوم حل ناترازی در صنعت گاز، گفت: با تدوین برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت می‌بایست اقداماتی در راستای حل این مساله صورت بگیرد، سرمایه‌گذاری، تدوین برنامه‌های اصولی و اجرای برنامه‌های مدیریت مصرف می‌تواند در پیشبرد این هدف تاثیرگذار باشد.
