حذف سکوهای ایرانی و تحریم‌هایی که همچنان ادامه دارد
در حالی که حذف اپلیکیشن‌های ایرانی از فروشگاه‌های آنلاین آمریکایی سابقه‌ای چند ساله دارد، اخیرا چند اپلیکیشن و پیام رسان ایرانی بار دیگر از گوگل‌پلی به دلیل تحریم حذف شدند.
نبرد شرکت‌های خارجی و فروشگاه‌های آنلاین آمریکایی با اپلیکیشن‌های ایرانی حدودا از سال ۱۳۹۶ آغاز شد؛ زمانی که اپل تنها چند ماه پس از گشودن درهای فروشگاه آنلاین خود به اپلیکیشن‌های ایرانی در سپتامبر ۲۰۱۶، با فرمان دونالد ترامپ، رییس جمهوری آمریکا برای تحریم علیه ایران، برخی اپلیکیشن‌های ایرانی را از اپ‌استور حذف کرد. موضوع حذف اپلیکیشن‌های ایرانی از اپ‌استور حل نشده بود که گوگل نیز به فاصله‌ی دو هفته پس از اپل و در اقدامی مشابه، نرم‌افزارهای ایرانی را از گوگل‌پلی -فروشگاه آنلاین نرم‌افزارهای اندرویدی- با توجیه مشابه تحریم‌های دولت آمریکا علیه ایران حذف کرد.
همان زمان محمدجواد آذری جهرمی -وزیر سابق ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت دوازدهم- اعلام کرد حذف برنامه‌های ایرانی از اپ‌استور را به‌طور قانونی پیگیری می‌کند. همچنین پس از آن امیر ناظمی -رئیس وقت سازمان فناوری اطلاعات- درباره اقدامات لازم برای حل این مشکل، به پتانسیل‌های قانونی موجود در عرصه بین‌المللی اشاره کرد. با وجود این، در نهایت اعلام نشد که پیگیری قانونی در این زمینه انجام شده یا خیر، یا اینکه این پیگیری‌ها به چه نتیجه‌ای رسیده است.
در ادامه مشکلات پلتفرم‌های ایرانی به دلیل تحریم، شهریورماه سال گذشته بود که اخبار جدیدی از حذف اپلیکیشن‌های ایرانی منتشر شد. این ماجرا ادامه داشت به گونه ای که ششم آبان ماه سال جاری سپر ایمنی گوگل اخطاری برای برخی کاربران روبیکا ارسال و آن را حذف کرد؛ به دنبال این اقدام، روبیکا طی اطلاعیه‌ای درباره این موضوع توضیح داد.
این پیام رسان ایرانی در بیانیه خود گفته بود این اتفاق درحالی رخ داده است که این پلتفرم به تازگی آپدیت جدیدی منتشر نکرده و دسترسی‌های پیشین خود را نیز تغییر نداده و این دسترسی‌ها هم کاملا متعارف و مشابه سایر پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی است؛ از اعمال محدودیت به دلایل سیاسی و امنیتی برای دسترسی کاربران به سرویس‌های بین‌المللی حمایت نمی‌کند اما تلاش پلتفرم‌های بین‌المللی برای ایجاد محدودیت برای کاربران ایرانی را هم برخلاف ادعاهایشان می‌داند.
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هم به دنبال این اتفاق در اطلاعیه ای اعلام کرد با وجود پیشینه سیاسی اقدامات یکجانبه شرکت‌های آمریکایی و همچنین تاکید توسعه دهندگان این پلتفرم‌ها بر رعایت اصول حرفه‌ای مطابق استانداردهای بین المللی، شائبه سیاسی بودن این اقدام گوگل بسیار پررنگ است؛ اما بدلیل اهمیت موضوع و حفاظت حداکثری از حقوق کاربران ایرانی در برابر هرگونه قصور یا تقصیر احتمالی، وزیر ارتباطات دستور داده‌اند درصورت دریافت مستندات مورد ادعای شرکت گوگل درخصوص پلتفرم‌های ایرانی، کمیته ای شامل کارشناسان فنی خبره و مستقل برای بررسی دقیق این ادعاها تشکیل شود و نتیجه بررسی‌ها را به اطلاع عموم و بخصوص دستگاه‌های ذیربط از جمله مرکز ملی فضای مجازی برساند.
بنابراین مدیرعامل این پیام رسان ایرانی حذف شده از سوی گوگل پلی در راستای شفاف‌سازی و آشنایی بیشتر با مباحث فنی، تور بازدیدی از مرکز مانیتورینگ خود برای اصحاب رسانه گذاشت و در آن مراسم اشاره‌ای به ارسال سه ایمیل برای پیگیری محدودیت ایجاد شده برای اپ این پیام‌رسان به شرکت گوگل داشت که نهایتا هم نتیجه مطلوبی حاصل نشده است.
احمد حدادی در آن مراسم درباره اتفاق رخ داده اینگونه توضیح داد: ما از زمان شروع این مسئله، سه بار به گوگل ایمیل ارسال کردیم که یک بار پاسخ دادند و گفتند که طی ۴۸ ساعت بررسی و اعلام میکنند. در زمینه حذف اپلیکیشن از گوگل‌پلی هم به آنها ایمیل فرستادیم اما به نظر می‌رسد پاسخ‌های آنها از پیش تعریف شده است و در زمینه دریافت پاسخ با توجه به نامه‌نگاری‌های انجام شده، امیدوار نیستیم.
اما ماجرا به اینجا ختم نشد و گوگل پلی طی چند روز گذشته بار دیگر چند پیام رسان و اپلیکیشن ایرانی را حذف کرد. تعدادی از کاربران اعلام کرده اند اپلیکیشن هایی مانند اسنپ، تپسی، سه پیام رسان ایرانی سروش، بله و آی گپ از گوگل پلی حذف شده اند و بررسی ها نشان می دهد که نه تنها خود اپلیکیشن ها از گوگل پلی حذف شده اند بلکه به طور کلی اکانت متعلق به این شرکت ها هم از گوگل پلی حذف شده و بررسی های اولیه نشان می دهد که گوگل به دلیل تحریم این اپلیکیشن ها را حذف کرده است.
پس از این اتفاق وزیر ارتباطات ارتباطات و فناوری اطلاعات نسبت به این موضوع واکنش نشان داد و گفت این وزارتخانه با همکاری سایر دستگاه های مسئول، پیگیری‌های لازم را در مراجع بین المللی به منظور احقاق حق نخبگان کشور و مردم ایران انجام خواهد داد.
زارع پور تأکید کرد: اگرچه این موضوع با بهانه های مختلف به دفعات انجام شده است، اما تکرار آن در شرایط فعلی که سکوهای ایرانی در زمینه های مختلف توسعه خوبی پیدا کرده و مردم هم به استفاده از آنها رغبت نشان داده‌اند، شائبه سیاسی بودن چنین تصمیماتی را قوت می‌بخشد. از سوی دیگر آنها چشم دیدن ایرانی توسعه یافته را هم ندارند و تلاش میکنند از هر ابزاری برای وابستگی ایران و ایرانی استفاده کنند.
در همین رابطه میثم عسگری- مدیر عامل یکی از سکوهای حذف شده از گوگل پلی در گفت و گو با ایسنا در این باره توضیح داد: این مسئله چیزی جدید نیست و آیفون و اپل سه سال قبل این طرح را اجرا کرده و در حال حاضر هم اندروید طی چند روز گذشته این اقدام را نسبت به پیام رسان‌های ایرانی انجام داده است.
وی افزود: بنابراین با این اتفاق خیلی سوپرایز نشدیم چون تحریم است؛ به عبارتی مانند بسیاری از صنایع دیگر که تحریم هستیم این حوزه هم جزو تحریم‌ها گرفته است. اقدام مشابهش شرکت اپل سال ۱۳۹۸ انجام داد و اپلیکیشن‌های ایرانی از جمله آی گپ رو حذف کرد و اندروید پس از چند سال این اقدام را انجام داد.
عسگری در ادامه سخنانش درباره علت تحریم‌های انجام شده از سوی گوگل پلی برای اپلیکیشن‌های ایرانی تشریح کرد: در این زمینه می توان گفت چه دلیلی برای تحریم شدن هواپیما وجود دارد؟ طبیعتا تحریم است و قوانینی دارند که به دنبال آن تحریم می کنند. یک روزی قطعه هواپیما و خودرو نمی‌دهند، یک روز جلوی فناوری را می‌گیرند و مانع از دسترسی به اپلیکیشن ها می شوند. جنگی است که وجود دارد و نمی توان گفت چرا؟ به همه دلیل‌های تحریم‌ها، این اتفاق رخ می دهد اگر ما فهمیدیم که چرا به ما قطعه هواپیما نمی‌دهند، متوجه می شویم که چرا در این زمینه هم مارا تحریم کرده‌اند و دسترسی به پیام رسان های ایرانی را محدود کرده اند.
مدیرعامل این پیام‌رسان ایرانی گفت: بسیاری از کاربران تمایل داشتند که از طریق گوگل پلی به اپلیکیشن‌ها دسترسی داشته باشند و آنها را نصب کنند، از این دیدگاه بله، تعدادی از کاربران اطمینان خاطری به گوگل پلی داشتند و اپلیکیشن هایی که خارج از این محیط باشند را نتوانند یا نخواهند دانلود و نصب کنند. اما یک نگرانی می تواند وجود داشته باشد و آن این است که اگر فعالیت اپلیکیشن ها خارج از گوگل پلی ادامه پیدا کند، ممکن است به بهانه های امنیتی و قوانینی که گوگل و گوگل پلی دارد، بتواند مشکلات دیگری مانند پاک کردن اپلیکیشن از دیوایس گوشی را ایجاد کنند و قاعدتا کار سخت‌تر می شود.
وی افزود: کشورهای دیگر در این زمینه راهکار داشته اند به طور مثال هواوی و شیائومی این مشکل را با سیستم عامل حل کرده است؛ سیستم عامل شبیه اندروید توسعه داده اند یا بر پایه اندروید تغییر داده اند و درحال حاضر خودشان اپلیکیشن هایی که مخصوص سیستم عاملی که مطیعشان بوده است را نوشته اند و آنها را بالا می آورند.
مسئله ای که یک کارشناس حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات هم به آن اشاره می کند و می گوید: این مسئله موضوع تازه‌ای نیست و از سالها قبل به دلایلی مثل تحریم برخی اپلیکیشن های ایرانی از گوگل پلی حذف می‌شدند. درحال حاضر بسیاری از اپلیکیشن‌های ایرانی در گوگل پلی نیستند و البته به دلیل وجود نمونه بومی و مشابه فروشگاه نرم افزاری در داخل کشور مردم از جنبه دسترسی به اپلیکیشن‌های ایرانی دچار مشکل نمی شوند.
محمد کشوری در گفت‌وگو با ایسنا تأکید کرد: آن چیزی که خطرناک است این است که گوگل پلی اپلیکیشن‌های ایرانی را از روی گوشی‌ها حذف کند که جز در مورد نمونه هاتگرام و طلاگرام که به دلیل ابهام در نحوه دسترسی به اطلاعات کاربران سپر ایمنی گوگل در دسترسی برای ان ایجاد مشکل و آنها را حذف کرد، تاکنون مورد دیگری نبوده است. هرچند این امر مانع این اتفاق در آینده نیست کما اینکه در مورد روبیکا چندی قبل اخطار داده شد.
او ادامه داد: ما در مساله گوگل پلی با دو چالش مواجهیم که باید از هم تفکیک شوند؛ اولی حذف اپلیکیشن‌ها از روی گوگل پلی و دومی حذف از روی گوشی. در مورد اولی همانطور که گفتم به دلیل وجود کافه بازار و مایکت و … این مسئله مشکلی برای کاربران داخل ایران ایجاد نمی کند. مساله دوم اما هرچند احتمال کمتری دارد اما به واسطه تسلطی که گوگل در سیستم عامل اندروید دارد، است و ما نسخه بومی نداریم و این می‌تواند مشکل ساز شود.
وی معتقد است چالش بزرگ دیگری که حذف اپلیکیشن‌ها از فروشگاه گوگل دارد برای کاربران خارجی است چراکه اپلیکیشن‌های ایرانی و داخلی نمی توانند در خارج از کشور بازاریابی کنند؛ بنابراین کاربرانی که در خارج از کشورند برای استفاده از این اپلیکیشن‌ها باید آنها را از فروشگاه‌های داخلی دانلود و نصب کنند که این امر سخت و بعید است. یک نکته هم قابل ذکر است و آن اینکه گاهی اوقات حذف این اپ‌ها دلیلی فنی هم دارد که گوگل پلی اعلام می‌کند و بعد از مدتی مجدد به فروشگاه گوگل برمی‌گردند ولی همانطور که عرض شد بهانه تحریم آمریکا معمولا مهمترین دلیل حذف است.
طبق این گزارش، درباره علت حذف این اپلیکیشن‌ها، موارد متعددی مطرح شد، یکی از این موارد تحریم‌ها بود و مدیران برخی از این اپلیکیشن‌ها، به ایمیل گوگل مبنی‌بر نداشتن امکان استفاده از گوگل‌پلی به دلیل بند ۱۶.۵ قوانین توسعه‌دهندگان اشاره کرده بودند، بندی که می‌گوید «محصولاتی که روی گوگل‌پلی قرار می‌گیرند ممکن است مشمول قوانین صادرات، تحریم و مقررات ایالات متحده و دیگر حوزه‌های قضایی باشند».
گرچه با آغاز ریاست جمهوری جو بایدن و احتمال بازگشت امریکا به برجام این امیدواری وجود داشت که شاید سرنوشت متفاوتی برای شرکت‌های فناوری در ایران رقم بخورد، اما حذف پلتفرم‌ها و اپلیکیشن های ایرانی نشان می دهد این مشکلات ناعادلانه تحریمی علیه شرکت‌های ایرانی همچنان ادامه دارد.
