کم‌مصرفان برق نگران نباشند
دولت طرحی را مبنی بر حذف یارانه مشترکان پرمصرف در دستور کار دارد.
کسانی که در خارج از کشور زندگی می‌کنند از قوانین و ایجاد محدودیت غربی‌ها تعریف و تمجید می‌کنند، اما پایشان که به ایران می‌رسد از اجرای قوانینی که قبلا در آن کشور‌ها اجرا شده انتقاد می‌کنند. همه کشور‌ها در زمینه استفاده انرژی حساس هستند و اغلب آن‌ها در مصارف پایین، نرخ‌های یارانه‌ای در نظر می‌گیرند و هرچه مصرف بیشتر باشد نرخ یارانه کاهش و روند محاسبه قبض تصاعدی می‌شود. حالا پس از حدود یک دهه که کارشناسان پیشنهاد این روند را داده بودند دولت سیزدهم قرار است این قانون را اجرا کند. چند سال است در قانون بودجه این مورد می‌آید که نرخ مشترکان پرمصرف برق و گاز به صورت پلکانی و تصاعدی محاسبه شود، اما در طول سال‌های گذشته دولت‌ها به منظور از دست ندادن سرمایه‌های اجتماعی از انجام این کار خودداری کردند. گفتنی است قطعی برق و گاز برای صنایع و مشترکان عمومی که مردم هستند نتیجه اجرا نشدن همین قانون است و محاسبه یک تعرفه ثابت برای همه مشترکان باعث می‌شود ثروتمندان بهره بیشتری از یارانه انرژی ببرند.
هفته گذشته علی‌اکبر محرابیان، وزیر نیرو اعلام کرد هدف از تدوین آیین‌نامه جدید نحوه محاسبه تعرفه برق مصرفی مشترکان، مدیریت مصرف بهینه برق، تشویق مشترکان کم‌مصرف و حذف یارانه پرمصرف‌هاست. وی با اشاره به تصویب آیین‌نامه نحوه محاسبه تعرفه برق مصرفی مشترکان درراستای اجرای بند (ی) تبصره ۸ قانون بودجه سال ۱۴۰۰ توضیح داد بخش عظیمی از جامعه ما خوشبختانه زیرالگوی مصرف هستند و ما به‌دنبال این هستیم کسانی که زیرالگوی تعریف شده، برق مصرف می‌کنند با کاهش مصرف، مورد تشویق قرار گیرند. البته این تشویق به صورت کاملا مؤثر بوده به‌طوری که در فصول گرم، پیش‌بینی شده این عزیزان با صرفه‌جویی خود در واقع معادل هزینه خرید برق تضمینی، پاداش دریافت کنند. وی افزود: در این آیین‌نامه ما به‌دنبال این هستیم عده اندکی هم که مصارف‌شان بالاتر از الگوی مصرف است، مصارف خودشان را در حد الگو تنظیم کنند و در صورتی که به‌هر دلیل علاقه‌مند نیستند مصارف خود را کاهش دهند برق مصرفی آن‌ها به صورت غیریارانه‌ای محاسبه شود که این اقدام کاهش مصرف برق از سوی بخش پرمصرف جامعه را در پی داشته و امکان تأمین انرژی و استفاده برق در تمام فصول برای همه اقشار فراهم خواهد شد. صحبت‌های وزیر نیرو به مذاق برخی افراد خوش نیامد از این‌رو نگاهی به مصرف انرژی در کشور‌های دیگر پرداخته‌ایم.
اسراف انرژی
شاخص شدت مصرف انرژی تنها شاخصی است که می‌تواند شرایط نابه‌سامان اسراف انرژی در کشور را به‌وضوح مشخص کند. این شاخص بیان می‌کند، برای تولید یک واحد تولید ناخالص داخلی باید چه میزان انرژی مصرف کرد. در همین ارتباط توجه به آمار جهانی شدت انرژی مشخص می‌کند که ایران وضعیت بسیار نامطلوبی در حوزه شاخص شدت انرژی دارد. برای مثال به استناد به‌روزترین اطلاعات آژانس بین‌المللی انرژی، شاخص شدت انرژی در ایران معادل ۸ مگاژول بر دلار برآورد می‌شود، این شاخص در کشور توسعه‌یافته‌ای نظیر آلمان کمتر از نصف شاخص شدت انرژی در ایران است. به‌عبارت دیگر تولید هر دلار کالا و خدمات در ایران با دوبرابر انرژی تولید همان ارزش در آلمان انرژی مصرف می‌کند. البته مقایسه سرانه مصرف برق کل میان کشور‌های متفاوت با توجه به تفاوت موقعیت جغرافیایی نمی‌تواند تصویر دقیقی از این مساله ایجاد کند. به‌عنوان مثال قرارگیری صددرصد جمعیت کشور قطر در موقعیت آب‌و‌هوایی حاشیه خلیج‌فارس، زمینه افزایش مصرف برق را در حوزه تامین سرمایش ایجاد می‌کند. بر این اساس، مقایسه میزان مصرف برق کل در این کشور با مصرف برق کل ایران با موقعیت‌های آب‌و‌هوایی گوناگون اساسا نمی‌تواند مقایسه صحیحی تلقی شود. از سوی دیگر برق تنها حامل انرژی تامین برق خانگی در بسیاری از کشور‌های جهان تلقی شده و حامل‌های دیگر انرژی نظیر گاز در خانه‌ها مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. طبیعی است که میزان سرانه مصرف برق در این کشور‌ها از سرانه مصرف برق در ایران فراتر باشد، زیرا در ایران علاوه بر مصرف برق، گاز نیز در جهت تامین انرژی گرمایش و پخت‌و‌پز مورد استفاده قرار می‌گیرد. از همین‌رو سرانه مصرف برق خانگی با احتساب تامین سرمایش، روشنایی و تامین برق لوازم خانگی می‌تواند، تصویر دقیق‌تری از میزان مصرف برق توسط هر ایرانی و مقایسه با سایر کشور‌های جهان ارائه دهد تا به این وسیله میزان اسراف برق توسط پرمصرف‌های عمدتا ثروتمند به‌وضوح بیشتری مشخص شد. بر همین اساس، مطابق آخرین آمار ارائه شده تحت عنوان ترازنامه انرژی، سرانه مصرف برق خانگی در ایران معادل ۱۰۵۸ کیلووات ساعت برای هر نفر برآورد می‌شود. این در حالی است که متوسط جهانی این آمار معادل ۱۸۲کیلووات ساعت است. به‌عبارت دیگر میزان سرانه مصرف برق خانگی در ایران شش برابر متوسط جهانی و هفت برابر سرانه مصرف برق هر نفر در کشوری نظیر ترکیه است.
یارانه در جیب ثروتمندان پرمصرف
توجه به دو شاخص شدت انرژی و سرانه مصرف برق خانگی بیانگر آن است که انرژی در کشور ما توسط پرمصرف‌ها بدون هیچ دقتی مصرف شده و همین مساله زمینه ایجاد خسارات گسترده‌ای را به‌وجود بیاورد. در همین راستا مهم‌ترین دلیل مصرف بی‌رویه انرژی توسط قشر عمدتا پردرآمد نظام تعرفه‌گذاری غلطی است که زمینه بی‌اهمیتی انرژی را به‌وجود می‌آورد. با توجه به این‌که قیمت تمام شده برق کشور با قیمت فروش این کالا تفاوت قابل‌توجهی دارد و رقمی بسیار کمتری است، لذا مصرف بیشتر این کالا به‌منزله استفاده بیشتر از یارانه انرژی است، در همین راستا اقلیت پرمصرف عمدتا ثروتمند کشور با استفاده بدون توجه از برق از یارانه انرژی بسیاری بیشتری نسبت به سایر مشترکان کم‌مصرف بهره برده و علاوه بر جلوگیری از توسعه صنعت برق زمینه بی‌عدالتی در توزیع ثروت متعلق به همه مردم را به‌وجود می‌آوردند. در این راستا، استناد اظهارات سخنگوی صنعت برق، ۸۰۰هزار مشترک خانگی صنعت برق با مصرف حداقل دو برابر الگوی منطقه، سالانه بیش از ۱۳میلیارد کیلووات ساعت برق مصرف می‌کنند.
با توجه به این‌که هزینه تبدیل انرژی و توزیع برق معادل ۴۰۰ تومان برای هر کیلووات ساعت در‌نظر گرفته می‌شود، لذا سالانه معادل ۲/۵ هزار میلیارد تومان به جیب تنها ۸۰۰ هزار مشترک بسیار پرمصرف و عمدتا ثروتمند می‌رود.
کم‌مصرف‌ها نگران نباشند
محمدحسن متولی‌زاده مدیرعامل شرکت توانیر در این باره گفت: دولت طرحی را مبنی بر حذف یارانه مشترکان پرمصرف در دستور کار دارد که پیش‌بینی می‌کنیم از سال آینده وارد مرحله اجرا شود و تمرکز ما بیشتر روی دوران گرم سال است. وی بیش از ۸۵ درصد مشترکان الگوی مصرف را رعایت می‌کنند و تعداد محدودی از مشترکان هستند که بالای الگو، مصرف دارند و تعداد بسیار محدود دیگری وجود دارند که بیش از دو برابر الگو، مصرف می‌کنند، سیاست‌های اخیر وزارت نیرو بر این است که برای این دسته از مشترکان تمهیداتی در‌نظر گرفته شود. وی اضافه کرد: براساس آخرین تصمیمات، قرار شده تا یارانه انرژی به مشترکان پرمصرف تعلق نگیرد و این موضوع را از قبل از اجرا اعلام خواهیم کرد، اما پیش‌بینی ما این است که این طرح از سال آینده اجرایی شود. ۲۵ میلیون مشترک از ۳۰ میلیون مشترک به طور متوسط زیر ۳۰ هزار تومان پرداخت می‌کنند و تمرکز ما روی مدیریت و کنترل مشترکان پرمصرف است.
به گفته متولی‌زاده اگر ۱۵ درصد مشترکان معادل ۸۵ درصد مشترکان دیگر مصرف دارند و مدیریت مصرف را در دستور کار خود قرار دهند، هیچ‌گونه خاموشی در کشور اعمال نمی‌شود.
اما مشترکانی که به مصرف بالای خود در خارج از مرز الگوی مصرف ادامه دهند، بیش از یک تا ۵/۱ برابر الگوی مصرف در ماه باید ۵/۱ برابر هزینه تامین برق برای هر کیلووات ساعت بپردازند، همچنین برق مصرف شده بین ۵/۱ تا دو برابر الگو معادل ۵/۲ برابر هزینه تامین برق و برق مصرف شده مازاد دو برابر الگوی مصرف ۵/۳ برابر هزینه تامین برق برای هر کیلووات ساعت محاسبه می‌شود.
