مرفهین، مصرف‌کنندگان بی‌رویه گاز
بر اساس بررسی‌های انجام شده، اقلیت مطلقی که کمتر از سه درصد مشترکین را تشکیل می‌دهند، میانگین مصرف گازی پنج تا شش رابر بیشتر از مشترکین کم مصرف را ثبت کرده‌اند.
مصرف گاز در سال‌های اخیر به شکل قابل توجهی افزایش یافته است و کارشناسان معتقدند یکی از علل عمده آن مصرف غیر بهینه در بخش خانگی است. در همین راستا هدی قدسیان، کارشناس اقتصاد انرژی در یادداشتی نوشت:
مرفهین، مصرف‌کنندگان بی‌رویه گاز شهری
ایران یکی از بزرگترین مصرف‌کننده‌های انرژی و در عین حال یکی از بزرگترین تولیدکنندگان آلاینده‌های جهان است. همچنین مصرف غیرمنطقی گاز، خسارات زیست‌محیطی و اقتصادی زیادی به بار آورده است.
بر اساس گزارش آماری بخش انرژی شرکت «بی‌پی» در سال ۲۰۲۱، ایران در سال ۲۰۲۰ از نظر میزان مصرف انرژی کل و میزان انتشار آلاینده‌ها رشد بسیار زیادی داشته و از این نظر در میان سه کشور اول جهان قرار دارد. همچنین بخش انرژی ایران بیش از ۹۷ درصد به نفت و گاز وابستگی دارد و در نهایت میزان انتشار کربن ایران از مجموع آلایندگی چهار کشور بریتانیا، فرانسه، نروژ و سوئد بیشتر است. این امر ایران را به ششمین تولیدکننده آلاینده‌های زیست‌محیطی تبدیل‌کرده است. از طرفی ایران دومین کشور جهان از نظر منابع گازی و سومین کشور از نظر میزان تولید دانسته می‌شود اما ایران چهارمین مصرف‌کننده بزرگ گاز جهان نیز به شمار می‌رود. کشور به تنهایی از تمام آمریکای جنوبی و لاتین گاز طبیعی بیشتری مصرف می‌کند. مقدار مصرف گاز در ایران تقریباً با ۱۲ کشور ثروتمند اروپا برابری کرده است.
طبق گزارش انرژی ۲۰۲۱ شرکت بی‌پی، میانگین میزان مصرف انرژی کل در جهان کاهش یافته و ایران در میان کشورهایی قرار دارد که از افزایش مصرف داشته‌اند. کشور با صعود ۴ درصدی مصرف، رتبه سوم را کسب کرده است. بر اساس آمارها همچنین ۳۳ درصد از کل مصرف انرژی کشورهای خاورمیانه نیز مربوط به ایران بوده و نیز رتبه هشتم کشور مصرف‌کننده انرژی جهان را دارد. این در حالی است که میان کشورها، وضعیت ایران در زمینه استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر بسیار نامناسب به نظر می‌رسد، به طوری که عربستان، امارات، قزاقستان، مصر و ترکیه هرکدام وضعیت بسیار بهتری در مقایسه با ایران دارند.
دلایل رتبه منفی ایران در مصرف انرژی
بر اساس بررسی‌های انجام شده، اقلیت مطلقی که کمتر از سه درصد مشترکین را تشکیل می‌دهند، میانگین مصرفی پنج تا شش رابر بیشتر از مشترکین کم مصرف را ثبت کرده‌اند.
گاز خانگی در مدل IBT به دوازده پله مصرفی تقسیم شده که مشترکین با توجه به میزان مصرف ماهیانه خود در یکی از این پله‌ها قرار می‌گیرند. توزیع مشترکین در این پله‌ها طی فصل سرد نشان می‌دهد، از مجموع ۲۶ میلیون مشترک واقعی در کل کشور، ۶۴ درصد مصرفی مناسب داشته و در پله‌های یک تا سه قرار گرفته‌اند. در حالی که تنها سه درصد از کل مشترکین مصارف بیش از اندازه را به ثبت رسانده و در پله هشت تا دوازده قرار گرفتند. این مشترکین که تا ۶ برابر مصرف بیشتری را ثبت نموده اند، مجموعاً ۷.۵ درصد از کل گاز خانگی را به خود اختصاص‌داده‌اند. سایر مشترکین نیز در پله‌های میانی توزیع شده‌اند.
در واقع عمده مشترکین مصرفی مناسب داشته‌اند و صرفاً اقلیتی از مردم مصارف بسیار بالا را ثبت نموده اند. همچنین برررسی ها نیز نشان از مرفه بودن مشترکین پرمصرف دارد. به عنوان مثال ۹۰ درصد از مشترکین پرمصرف تهران، در مناطق مرفه زندگی می‌کنند.به شکل دقیق‌تر سهم ساکنین مناطق یک تا سه شهر تهران از مشترکین پرمصرف به تنهایی ۶۶ درصد است. بدین ترتیب می‌توان ادعا کرد که عمده مشترکین پرمصرف از قشر مرفه جامعه هستند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که این گزاره به شکل قابل توجهی در تمام کشور حاکم است. به بیان دیگر هرچه سطح رفاهی بالاتر می‌رود، الگوی مشترکین پرمصرف‌تر خواهد شد. هرچه مصرف بیشتر می‌شود یارانه اعطایی به مشترک بیشتر می‌گردد، بدین ترتیب پرمصرفین مرفه یارانه بسیار بیشتری از کم مصرفین می‌گیرند. به صورت میانگین پرمصرف‌ترین‌ها ماهانه ۶.۵ میلیون تومان یارانه پنهان و کم مصرفتربن ها ۶۰۰ هزار تومان. این توزیع ناعادلانه عدالت منجر به بهره مندی بیشتر مرفهین می‌شود و رفاه آنها را از جیب سایر مردم تأمین می‌نماید.
راهکارهای پیشنهادی جهت جلوگیری از مصرفه بی‌رویه گاز شهری در ایران
در بند (ک) تبصره (۱۵) قانون بودجه ۱۴۰۱ آمده است: «در سال ۱۴۰۱ وزارتخانه‌های نفت و نیرو موظفند، تعرفه آب، برق و گاز مشترکین خانوارهای کشور را به گونه‌ای اصلاح نمایند که با رعایت مناطق جغرافیایی کشور، تعرفه مشترکین کم‌مصرف خانوارهای محروم تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی کشور برابر صفر، مشترکین تا الگوی مصرف به‌صورت یارانه‌ای، مشترکین پرمصرف بالاتر از الگوی مصرف به‌صورت غیریارانه‌ای و براساس الگوی افزایش پلکانی (آی. بی.تی) تعیین شود. تعرفه به نرخ صفر آب خانوارهای مذکور بر اساس بُعد خانوار محاسبه می‌شود. میزان افزایش تعرفه مشترکین پرمصرف بالاتر از الگوی مصرف باید حداقل به اندازه‌ای تعیین شود که بار مالی رایگان کردن تعرفه مشترکین کم‌مصرف را جبران نماید و نیاز به تأمین منابع جدید نداشته باشد. آئین‌نامه اجرائی این بند به پیشنهاد مشترک وزارتخانه‌های نفت و نیرو تهیه می‌شود و ظرف یک‌ماه پس از ابلاغ این قانون به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.»
انتظار می‌رود دولت به گونه تعرفه‌ها را اصلاح کند که گاز به صورت غیریارانه ای به دست پرمصرف‌ترین مردم برسد
