کشت بی‌رویه برنج در استان های کم‌آب؛ سیاست‌های تشویقی ناکام ماند
ایران دارای اقلیم خشک و نیمه خشک است طبق گزارش مرکز ملی خشکسالی، میانگین بارش سالانه کشور طی سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ کمتر از ۲۵۲ میلیمتر بوده است؛ رقمی که در برخی استان ها مانند یزد، کرمان، سیستان و بلوچستان بخش هایی از خراسان جنوبی به حدود ۱۰۰ میلیمتر می رسد.
برنج یکی از مهم‌ترین اقلام غذایی جهان است که نیمی از جمعیت جهان به عنوان یک غذای اصلی به آن وابسته هستند و ایران از این موضوع مستثنی نیست بنابراین طبق آخرین آمارها نیاز سالانه برنج کشور بیش از ۳.۵ میلیون تن محاسبه می شود که از این میزان حدود ۲.۵ میلیون تن محصول برنج در داخل کشور تولید و مابقی کسری به میزان یک میلیون تن سالانه از محل واردات تامین می شود.
برنج در حالی در بیش از ۱۹ استان کشور تولید می‌شود که پیش از این سهراب سهرابی مجری طرح برنج وزارت جهاد کشاورزی گفته بود، ۷۵ درصد تولید برنج کشور مربوط به استان های شمالی و بقیه برنج از سایر استان های کشور تولید می شود.
نکته مهم در تولید برنج در کشور، تامین آب مورد نیاز برای کشت آن است؛ طبق برآوردها برای تولید یک کیلوگرم برنج بین ۳ تا ۵ هزار لیتر آب نیاز است در حالی که بیشتر دشت‌های کشور با مشکل کم آبی و فرونشست به دلیل برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی دست و پنجه نرم می کنند و کشت محصولات آب بر به آینده محیط زیستی منطقه آسیب می زند.
در همین راستا در سال های اخیر برنامه الگوی کشت مهم‌ترین چالش حوزه کشاورزی بوده تا محصولات کشاورزی متناسب با توان آبی هر منطقه تولید شوند اما این برنامه در اجرا نتوانسته آنطور که باید به اهداف مورد نظر دست یابد به طوری که کارشناسان حوزه کشاورزی نابسامانی های موجود در مسیر تولید و بازار محصولات کشاورزی را ناشی از عدم اجرای الگوی کشت مناسب می دانند.
به گفته برخی مسئولان امر الگوی کشت نظامی تشویقی و هدایتگر است که بر اساس پارامترهای اقتصادی و کشش تقاضا عمل می کند. بر این اساس سیاست گذاران حوزه کشاورزی با تدوین الگوی کشت و ابلاغ آن به استان ها تلاش کردند با استفاده از مشوق ها کشاورزان را به سمت کشت های کم مصرف و سازگار با اقلیم سوق دهند.
اما برخلاف هدف گذاری وزارت جهادکشاورزی، آمارهای وزارت نیرو طی سالهای اخیر بیانگر آن است که با وجود کاهش محسوس میانگین بارندگی ها در مناطق مختلف کشور، سطح زیرکشت برنج در برخی استان ها همچون فارس، اصفهان، خوزستان، کرمان و حتی سیستان و بلوچستان نه تنها کاهش نیافت، بلکه در برخی مقاطع رشد نیز داشته است.
