افزایش قیمت برنج مازندران روی موج چهارم

همزمان با آغاز برداشت شالی یعنی از حدود چهار ماه پیش قیمت اعلاترین برنج مازندران یعنی طارم محلی و هاشمی که طبق اعلام رسمی سازمان جهاد کشاورزی تا ۷۰ درصد ارقام کشت شده امسال استان را تشکل می دهد ، به صورت تدریجی در چهار مرحله از پایه ۳۳ هزار تومان شروع شد و هم اکنون تا ۴۷ هزار تومان در هر کیلو گرم در شالیکوبی های استان به صورت عمده خرید و فروش می شود.

امسال فروش عمده هر کیلوگرم برنج کیفی طارم در شالیکوبی ها در آغاز برداشت شالی و ورود نوبرانه به بازار در  ماه تیر به طور متوسط با هفت هزار تومان افزایش نسبت به سال گذشته با قیمت ۳۱ تا ۳۳ هزار تومان شروع شد، قیمتی که تقریبا برای شالیکاران به صرفه بود و از آن رضایت داشتند چون با فروش بخشی از محصول ، نقدینگی لازم را به دست می آوردند.

این قیمت اما با گذشت حدود ۴۵ روز به دلیل التهاب بازار ارز و افزایش قیمت برنج خارجی رو به افزایش گذاشت تا این که قیمت هرکیلوگرم برنج کیفی طارم و هاشمی با افزایش متوسط پنج تا هفت هزار تومان در هر کیلو گرم به حدود ۳۸ هزار تومان رسید. در این مرحله نیز شالیکاران به جای فروش همه محصول که سال های قبل رخ می داد ، تنها بخش دیگری از آن را فروختند و به امید دوباره قیمت ها به رصد بازار نشستند.

بررسی ها نشان می دهد که تقریبا همه شالیکاران با قیمت حدود ۴۰ هزار تومان برای هر کیلو گرم برنج کیفی طارم و هاشمی در بازه زمانی اواخر مرداد  تا اوایل مهر ماه احساس رضایت داشتند و حتی در این شرایط قیمتی ، افزایش تقاضا سبب رونق بازار برنج شده بود ، وضعیتی که نشان می داد مصرف کنندگان نیز راضی به این قیمت بودند. البته در همین دوره افزایش نرخ برابری دلار در مقابل ریال که خود به خود با بالا رفتن قیمت برنج های خارجی همراه بود ، سبب افزایش قیمت برنج داخلی در خرده فروشی ها بویژه در شهر های بزرگ تهران ، کرج ، مشهد و اصفهان شد تا جایی که قیمت هرکیلوگرم برنج طارم و هاشمی در این بازارها تا ۴۸ هزار تومان قیمت خورد. فاصله قیمتی میان شالیکوبی ها و بازار خرده فروشی شهرهای بزرگ سبب شد تا کشاورزان احساس کنند که دلالان و واسطه ها در حال سود بردن از دسترنجشان هستند و به همین دلیل هم ترمز عرضه برنج به بازار را کشیدند تا سومین مرحله افزایشی شدن قیمت را صید کنند.

سومین شوک افزایش قیمت تدریجی عمده فروشی برنج در شالیکوبی های مازندران  با چهار تا پنج هزار تومان در هر کیلو گرم در اوسط آبان ماه بر بازار استان وارد شد و قیمت هرکیلوگرم برنج طارم و هاشمی را به ۴۲ تا ۴۳ هزار تومان رساند. با وجود افزایش بیش از ۱۰ درصدی قیمت در این مرحله ، کشاورزان شالیکار که احساس عدم ثبات قیمتی در بازار می کردند و همچنان حدود یک سوم محصول تولیدی را در اختیار داشتند ، حاضر به عرضه آن با این قیمت نشدند.

پاداش اعتماد به‌نفس و انتظار

علت امتناع شالیکاران هم این بود که احساس می کردند دلالان در حال خالی کردن بازار از برنج هستند تا در آینده ای نه چندان دور به نرخ دلخواهشان به بازار  عرضه کنند. سومین مرحله افزایش قیمت در مازندران در واقع با رکود بازار به خاطر عدم تمایل کشاورزان به عرضه محصولشان همراه شد. البته در این میان طرح موضوع واردات برنج به بهانه کمبود برنج داخلی نیز رکود حاکم بر بازار را تشدید کرد و کشاورزان را بر آن داشت تا به جای احساس نگرانی کردن و تسلیم شدن به قیمت روز ،نظاره گر اثرگذاری ورود برنج خارجی بر بازار باشند ؛ انتظاری که اکنون به نظر می رسد به سودشان تمام شده است.

اگرچه طبق اعلام رسمی ترخیص برنج های خارجی از گمرگات کشور طی دو ماه اخیر قابل توجه بوده است و انتظار می رفت که بازار برنج داخلی حتی اگر کاهشی نشود ، دستکم با ثبات بماند ، اما به دلیل این که واردات برنج نیز همانند دیگر کالاها با ارز آزاد و غیر ترجیحی صورت گرفت و قیمت ارز هم کاهشی نبود ، عملا ورود برنج خارجی به بازار نه تنها نتوانست تاثیری مهار کننده بر قیمت بازار برنج داخلی بگذارد ، بلکه آغازگر مرحله چهارم افزایشی شدن قیمت برنج داخلی شده است.

البته ورود برنج کشت دوم و دونوچ یا رتون هم طی یک ماه به بازار سبب شده تا تعیین کنندگی قیمت بازار با این نوع برنج کیفی رقم بخورد و برنج کشت اول نیز تابعی از قیمت این نوع محصول قرار بگیرد.

شالیکوبی ها مازندران نشان می دهد که ارقام طارم محلی و بینام کشت دوم که ابتدا با قیمت ۴۷ هزار تومان روانه بازار شده بود ، به خاطر استقبال خریداران با افزایش تدریجی قیمت این روزها به هرکیلوگرم ۵۲ تا ۵۴ هزار تومان افزایش یافته است.

همواره برنج طارم محلی دونوچ و کشت دوم به عنوان کیفی ترین برنج حدود ۲۰ درصد بیشتر از برنج کشت اول در بازار خرید و فروش می شود. علت بالا بودن قیمت برنج دونوچ در مقایسه با دیگر ارقام، تولید آن به صورت بیولوژیکی و استفاده نکردن از سموم، برخورداری از ارزش غذایی زیاد،کیفیت بهتر و داشتن عطر و طعم مناسب تر است. افزایش قیمت این نوع برنج سبب شد تا برنج کشت اول نیز به تبعیت از آن افزایش یابد.

برد کشاورزان

با وجود این که قیمت برنج تولیدی مازندران امسال برای چهارمین بار پس از آغاز برداشت افزایش یافته است ، اما بررسی های میدانی خبرنگار ایرنا نشان می دهد که همچنان عرضه آن کمتر از تقاضا است و این احتمال وجود دارد که قیمت ها همچنان بالاتر برود.

یکی از آگاهان به بازار برنج مازندران که صاحب یکی از شالیکوبی ها در بابل است، در گفت و گو با  خبرنگار ایرنا به افزایش تقاضا در شرایط بالا رفتن قیمت این محصول اشاره کرد و گفت: به رغم وجود برنج در انبارهای کارخانه ها که البته بخش آن متعلق به کشاورزان است ، عرضه زیاد نیست ولی تقاضا در برابر آن چه در داخل استان و چه خارج از استان زیاد است.

محمد پور موسوی اضافه کرد: اگرچه امسال هزینه تولید و نرخ تورم کشاورزان را مجاب کرده بود تا در فروش محصول عجله نکنند ،اما این که در بازه زمانی کمتر از چهار ماه در چهار مرحله قیمت برنج به صورت تدریجی افزایشی شود، ،حداقل از  یک دهه گذشته تا کنون برای این محصول  وجود نداشته است.

وی ادامه داد: چهارمین مرحله افزایش تدریجی قیمت عمده فروشی برنج  طی یک هفته اخیر در شالیکوبی های استان رخ داد ، یعنی قیمت هر کیلو برنج کشت اول ارقام طارم محلی و هاشمی به ۴۷ تا ۴۸هزار تومان و کشت دوم به ۵۴ هزار تومان آن هم به صورت فروش عمده افزایش یافته است.

وی توضیح داد: درحال حاضر بازار خرید و فروش برنج راکد است و عرضه بندرت انجام می شود ، ولی تجار و حتی کشاورازن معتقدند افزایش بیشتر قیمت برنج تا فرصت  پایان سال دور ازانتظار نیست  و محتمل است.

پور موسوی با بیان این که اکنون حدود یک هزار و ۳۰۰ تن برنج سفید آماده فروش در شالیکوبی خودش وجود دارد ،گفت : امسال افزایش قیمت ها تدریجی در بازه زمانی کمتر از چهار ماه  برخلاف سال های گذشته در عمده فروشی ها تقریبا  به نفع کشاورزان شده است.

وی افزود : اوج افزایش قیمت برنج تولیدی مازندران فقط به خاطر افزایش تقاضا و کاهش عرضه معمولا از  اواخر اسفند هر سال شروع می شد و تا دو ماهه فروردین و اردیبهشت سال بعد ادامه می یافت ولی امسال برخلاف سال های  گذشته یعنی از سال ۹۳ به بعد ، در کمتر از چها ماه در چهار مرحله افزایش قیمت رخ داد که بی سابقه است.

افزایش ۴۰درصدی قیمت

بررسی قیمت عمده فروشی برنج مازندران در آذر ماه امسال و مقایسه آن با آذر ماه سال گذشته نشان می دهد که قیمت فروش برنج های تولیدی تا ۴۰ درصد بیشتر شده است. به عبارتی هر کیلو برنج مازندران آذر ماه سال گذشته به طور متوسط ۳۱ تا ۳۳ هزار تومان عرضه می شد ، ولی اکنون به ۴۷ هزار تومان رسیده است. البته همین برنج های کشت اول اکنون در بازار های خرده فروشی شهرهای بزرگ کشور تا ۵۷ هزار تومان و برنج های کشت دوم تا ۶۰ هزار تومان در حال عرضه و خرید و فروش است.

نگاهی به وضعیت بازار برنج های خارجی نیز نشان می دهد که از دو ماه پیش تاکنون قیمت برنج خارجی وارداتی هندی ، تایلندی  و پاکستانی نیز افزایشی بوده است و به طور متوسط بین ۲۷ هزار تومان تا بیش از ۳۲ هزار تومان به فروش رفته است. بر این اساس، برنج وارداتی نیز بر اساس نوسانات قیمت ارز که همواره افزایشی بوده ،بالاتر رفته است.

بازارگردانی دلار 

کارشناسان آنچه را که طی چند ماه گذشته در بازار برنج داخلی گذشته ، متاثر از نوسانات قیمت ارز بویژه دلار می دانند و معتقدند که بازار این محصول به خاطر آزاد شدن نرخ ارز برنج وارداتی بشدت از این نوسانات متاثر شده است.

یکی از کارشناسان برنج مازندران تنها دلیل افزایش تدریجی قیمت برنج تولید داخل را علاوه بر کیفیت خاص برنج های طارم محلی و هاشمی ، حذف ارز ترجیحی و یارانه ای واردات برنج های خارجی و نوسانات قیمت ارز عنوان کرد و گفت: افزایش قمیت برنج تا ۵۰ هزار تومان واقعا برای کشاورزان غیر قابل انتظار و باور بوده است ، اما وقتی محصولشان را به صورت مقایسه ای با قیمت دیگر محصولات کشاورزی مانند حبوبات نظیر عدس و نخود و حتی دیگر مایحتاج از جمله کالاهای اساسی مثل روغن ، مرغ ، ماهی و گوشت و  یا با قیمت بالا و سرسام آور لوازم خانگی مقایسه می کنند، به این نتیجه می رسند که قیمت محصولشان اصلا زیاد نیست .

سید اسماعیل یزدان پناه افزود: از زمانی که نرخ ارز واردات برنج خارجی نیمایی شد ، نتیجه آن افزایش قیمت محصول وارداتی و نزدیک شدن آن به قیمت برنج داخلی با کیفیت بوده است .

وی با توضیح این که آزاد شدن نرخ بسیاری از نهاده های کشاورزی از جمله کودهای شیمیایی و انواع سموم هزینه تولید کشاورزان برنجکار را نیز افزایش داده است، بیان داشت: نیمایی شدن ارز واردات برنج نیز سبب شد تا نوسان نرخ ارز در قیمت محصول وارداتی بیشتر از هر زمانی منعکس شود ،به طوری که شاهد افزایش نرخ برنج داخلی نیز هستیم.

این کارشناس بازار برنج با ذکر این نکته که هنوز بخشی از محصول برنج در اختیار کشاورزان است و به تاجران  فروخته نشده است ، تصریح کرد:  همواره قیمت برنج خارجی و داخلی تا ۷۰ درصد با هم فاصله داشتند و هر گاه این فاصله کمتر می شد ، مصرف کنندگان بیشتری به سمت تولید داخلی کشانده می شدند و هر گاه بیشتر می شد ، بازار مصرف محصول خارجی رونق می گرفت.

وی توضیح داد: تا زمانی که ارز برنج وارداتی به صورت یارانه ای تامین می شد ، قیمت آن تا حدود زیادی ثابت می ماند همان طوری که دولت طی سال های ۹۳ تا ۹۸ آن را اجرایی کرد که البته این اقدام با واردات معین و مورد نیاز و توزیع به هنگام همراه با نظارت بوده است.

این کارشناس اقتصادی بازار برنج  پیش بینی کرد که اگر قیمت ارز همچنان رو به بالا باشد ، به طور یقین قیمت برنج داخلی مرحله پنجم افزایشی را در آینده نزدیک تجربه خواهد کرد و این یک امر طبیعی در بازار رقابتی است.

ثابت ماندن تولید و حمایت از افزایش قیمت

اگر چه نوسانات نرخ ارز ، نیمایی شدن ارز واردات برنج ، افزایش هزینه تولید و عوامل دیگر بر افزایش قیمت برنج داخلی اثرگذار بوده است ، ولی این نکته را هم باید اضافه کرد که ثابت ماندن میزان تولید نسبت به سال گذشته هم سبب شد تا نگرانی از افزایش عرضه برای کشاورزان وجود نداشته باشد.

رئیس اداره برنج سازمان جهاد کشاورزی مازندران در این مورد به خبرنگار ایرنا گفت:امسال متوسط قیمت عمده فروشی برنج سفید ارقام محلی طارم محلی و هاشمی در شرایط پیک عرضه که معمولا اواخر تیر و اوایل مرداد است ، حداکثر ۳۳ هزار تومان و در کشت ارقام کیفی پرمحصول ۲۶ هزار تومان بوده است.

علی محمد رمضانی افزود: طبق گزارش های ارسالی در حال حاضر طارم محلی و هاشمی در بازار عمده فروشی شالیکوبی های استان تا حدود ۴۷هزار تومان خرید و فروش می شود و قیمت برنج سفید شیرودی ۳۲ هزار تومان، ندا ۲۹ هزار تومان، فجر ۳۳ هزار تومان است. قیمت برنج سفید طارم محلی و بینام در کشت دوم نیز به بیش از ۵۲ هزار تومان رسیده است.

وی با بیان این که امسال یک میلیون و ۵۴۰ هزار و ۱۹۸تن شلتوک در استان تولید شد که نسبت به سال گذشته افزایش زیادی ندارد ادامه داد: سال گذشته حدود  یک میلیون و۵۵۱ هزار تن شالی در استان برداشت شد و، لی امسال از سطح ۲۱۵ هزار هکتاری کشت اول یک‌ میلیون و ۲۹۷هزار و ۶۸۶ تن و کشت دوم هم کمتر از ۹۷ هزار تن شلتوک برداشت شده است.

رمضانی با توضیح این که دلیل کاهش حدود ۱۰ هزار تنی شالی فقط به خاطر کاهش سطح زیر کشت دوباره نشا و رتون بوده است، گفت : طبق بررسی های آماری امسال به رغم کمبود آب و تنش خشکسالی ۴۰هزارو ۸۱۹ هزار هکتار به صورت دوباره نشا و ۵۱هزار و ۷۵۸ هکتار نیز به صورت رتون کشت شالی انجام شده است که از این سطح ۲۴۲هزارو  ۵۱۲ تن شالی به عنوان رتون و نشای مجدد تولید شد.

کشت دوم برنج در شالیزارهای مازندران پس از برداشت محصول کشت اول به دو روش نشای دوباره و پرورش ساقه شالی یا ” دونوچ ” انجام می شود. در روش اول کشاورزان اقدام به آماده سازی دوباره شالیزار می کنند ولی در روش دوم ساقه های باقی مانده از کشت نخست دوباره جوانه زده و پرورش داده می شود

رئیس اداره برنج سازمان جهاد کشاورزی مازندران با توضیح این که امسال ۱۵۲ هزار و ۲۹۸ هکتار مزارع شالیزاری استان، ارقام محلی و ۶۲ هزار و ۷۰۲ هکتار ارقام اصلاح شده کیفی پرمحصول نظیر شیرودی و فجر کشت شد ، گفت: بررسی آماری نشان می دهد که استقبال کشاورزان به کشت ارقام کیفی پرمحصول طی سه سال اخیر رو به افزایش است.

برنجکاری یکی از مهم ترین فعالیت کشاورزی در مازندران و منبع مهم درآمد کشاورزان استان است و با تولید بیش از یک میلیون تن، ۴۲ درصد برنج مورد نیاز کشور از این استان تامین می‌شود.