نکاتی درباره مرورگر ایرانی “ذره‌بین”
موتورهای جست‌وجوی بومی سهم بسیاری در اقتصاد فناوری اطلاعات کشورها دارند؛ طرح و ایده جست‌وجوگرهای بومی در ایران از سالهای گذشته مطرح و یکی از علت‌های آن هم حلقه محدودیت‌های بین‌المللی بود که بعضا در این حوزه علیه ایران مطرح می‌شد و از این دریچه طراحی و تقویت یک جست‌وجوگر بومی توجیه‌پذیر و حتی ضروری به نظر می‌رسید.
موتور جست‌وجو، جویشگر یا جست‌وجوگر به طور عمومی به برنامه‌ای گفته می‌شود که کلمات کلیدی را در یک سند یا بانک اطلاعاتی جست‌وجو می‌کند؛ همچنین در اینترنت به برنامه‌ای گفته می‌شود که کلمات کلیدی موجود در فایل‌ها و سندهای وب جهانی، گروه‌های خبری، منوهای گوفر و آرشیوهای FTP را جست‌وجو می‌کند.
در حال حاضر گوگل، موتور جست‌وجویی است که نه تنها در کشور مادر خود آمریکا بلکه در بسیاری از کشورهای دیگر و حتی در ایران هم مورد استفاده قرار می‌گیرد اما کشورهایی هم هستند که از موتورهای بومی خود استفاده می‌کنند، از جمله چین با بایدو، کره جنوبی با نیور و روسیه با یاندکس که هر کدام کاربران خود را دارند و سهمی از پرس‌وجوهای روزانه را به خود اختصاص داده‌اند. همین موضوع موجب شد در ایران هم داشتن یک موتور جست‌وجوی بومی مطرح شود به گونه‌ای که رئیس سابق سازمان فناوری اطلاعات در سال ۱۳۹۴ از فعالیت هفت تا هشت موتور جست‌وجوی ایرانی خبر داده و گفته بود لازم است این جویشگرها نسبت به نمونه‌های خارجی مزیت‌هایی داشته باشند تا کاربران به استفاده از آنها ترغیب شوند.
در این میان بعد از موتورهای جستجوی داخلی مثل پارسی‌جو و یوز، “ذره‌بین” نام یکی از این مرورگرهای ایرانی نیز مطرح شده بود؛ موتور جست و جوی ذره بین در سال ۱۳۹۹ آغاز به کار کرد و سیدابوالحسن فیروزآبادی – دبیر شورای عالی فضای مجازی، در همان زمان در مراسمی گفته بود: پروژه‌ای که همراه اول از چند ماه پیش آغاز کرده بود و ما در جریان بودیم، امروز مراحل نهایی را برای اعلام عمومی طی کرد که آن آماده‌سازی یک اپلیکیشن مرورگر و موتور جستجو است که از قابلیت‌های محلی خوبی برخوردار است و امیدواریم بخش بزرگی از نیازهای مردم را به مراتب از مرورگرهای خارجی بهتر تامین کند.
وی همچنین بیان کرده بود به دنبال این هستم که اپلیکیشن‌های ایرانی، در حوزه پیام‌رسان‌ها، vodها، مرورگرها، موتورهای جست‌وجو از مزیت‌های سرزمینی استفاده کنند و سرویس بهتری از مشابه خارجی به شهروندان ارائه دهیم.
ذره‌بین چطور عمل می‌کند؟
در قسمت معرفی این مرورگر اعلام شده که تلاش می‌کند تجربه کاربری بهتری را در دسترسی به محتوا و خدمات دنیای وب و نیز جست‌وجو به زبان فارسی فراهم کند. برای نیل به این هدف، ذره‌بین علاوه بر ارائه پاسخ‌های هوشمند در زمینه‌های مختلف (برای مثال روند قیمت‌های طلا و ارز، پیش‌بینی آب و هوای شهرهای مختلف، دستورهای آشپزی و غیره)، موتورهای جستجوی موضوعی هوشمندی در حوزه‌های گوناگونی همچون موسیقی، ویدیو، خرید و فروش، خبر و سرگرمی و غیره را توسعه داده است. شعار این مرورگر دسترسی آسان به خدمات دنیای وب است که سعی می‌کند با ایجاد بستری یکپارچه از جستجوگرهای موضوعی در زمینه‌های مختلف به آن دست یابد و بدون نیاز به نصب انواع اپلیکیشن‌ها، تجربه خوبی را برای کاربر خود ایجاد کند.
جستجوگر موضوعی چیست؟
جستجوگرهای موضوعی به‌صورت تخصصی در یک حوزه اطلاعات مربوطه را از سطح وب و شبکه های اجتماعی جمع آوری می‌کنند و با جستجوی پیشرفته از طریق فیلترهای مختلف، دسترسی به خدمت مورد نیاز کاربر در آن موضوع تخصصی را فراهم می‌سازند. برای مثال در حوزه خرید کالا، هرگونه کالای نو و دست دوم را که در بیش از هزار وبسایت مجاز فارسی موجود است و از تخفیف خوبی برخوردار است، به کاربر نشان می‌دهد. برخی از این امکانات (مثلا مرتب‌سازی بر اساس میزان تخفیف) حتی در صفحات وب‌سایت‌های اصلی فروش این کالاها وجود ندارد. بنابراین کاربر رسیدن به پاسخ صحیح و مناسب را با کمترین کلیک و کمترین مصرف وقت و هزینه تجربه می‌کند.
ارتباط ذره‌بین با موتورهای جستجوی دیگر مانند گوگل چگونه است؟
طبق اعلام، ذره‌بین برای پاسخ به جست‌وجوهای عمومی از معماری رایج در موتورهای جستجو به نام متاسرچ (یا همان فراجستجو) استفاده می‌کند که مانند خیلی از موارد مشابه خارجی، علاوه بر خزش و رتبه‌بندی صفحات توسط موتور جستجوی خود، از نتایج سایر موتورهای جستجو نیز استفاده می‌کند.
در دنیای وب، خدمات و محتوای بسیار گسترده و روزافزونی تولید می‌شود که دسترسی به آنها برای همه کاربران کار ساده‌ای نیست. سرویس‌دهنده‌های بزرگی در دنیا برای بهبود دسترسی به این محتوا در حال ارائه انواع سرویس‌ها هستند. با این حال از یک سو بسیاری از این خدمات برای کاربر فارسی‌زبان فعال نیست و از سوی دیگر هنوز هم می‌توان خدمات بسیار متنوعی برای ایجاد سهولت دسترسی کاربر به این خدمات و محتوای گسترده توسعه داد؛ به همین علت شرکت‌های بزرگی در دنیا در این مسیر پیش می‌روند.
طبق اطلاعات سایت مرورگر ذره بین، این مرورگر تلاش می کند با ایجاد بستری یکپارچه از انواع موتورهای جستجوی موضوعی، در دو سطح، به سهولت دسترسی فارسی زبانان به خدمات و محتوای وب و انواع شبکه‌های اجتماعی کمک کند. در سطح اول، محصولات متنوعی وجود دارند که با تمرکز در حوزه‌های مختلف از جمله موسیقی، فیلم و سریال، خرید کالا یا خدمات و غیره به این امر کمک می‌کنند و در سطح بالاتر، ایجاد پلتفرمی یکپارچه از این محصولات متنوع است که کاربر با نصب یک اپلیکیشن، به همه این محصولات دسترسی دارد.
گفتنی است چشم انداز مرورگر ذره بین تسهیل دسترسی به اطلاعات و خدمات دنیای وب برای همه فارسی زبانان در گروه‌های سنی و دانشی مختلف است؛ به همین منظور ماموریت ذره بین ارائه بستری یکپارچه از جستجوگرهای موضوعی هوشمند، جهت دسترسی متمرکز به همه اطلاعات و خدمات فضای مجازی فارسی است.
بهای اینترنت «ذره‌بین» نصف گوگل است
آمار و ارقام دقیق و جدیدی از میزان استفاده کاربران از این مرورگر اعلام نشده اما سال گذشته عیسی زارع پور – وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات- درباره ویژگی‌های موتور جست‌وجوی ذره بین توضیح داد که این مرورگر علاوه بر نمایش نتایج موتورهای جست‌وجو نظیر گوگل از طریق فراجستجوگر خود، امکانات و خدمات ویژه‌ای ارائه می‌دهد که وب‌گردی در اینترنت را بهبود می‌بخشد. این موتور جست‌وجو دسترسی کاربران به انواع محتواهای ویدئویی، صوتی و آموزشی در دنیای وب و شبکه‌های اجتماعی را به راحتی امکان‌پذیر می‌کند. حتی بخش آوا در ذره‌بین انواع محتواها از موسیقی و پادکست گرفته تا مداحی و کتاب‌های صوتی را بدون نیاز به دانلود در اختیار کاربران قرار می‌دهد که مشابه آن در موتور جست‌وجو گوگل هم وجود ندارد.
به گفته زارع‌پور، جست‌وجو و دسترسی سریع به فروشگاه‌های اینترنتی، اطلاع از بازار ملک و خودرو، طلا و… از دیگر ویژگی‌های ذره‌بین است. علاوه بر امکانات مناسب ذره‌بین، استفاده از این موتور جست‌وجو، مزیت‌های ترافیکی مثل ترافیک رایگان در قالب بسته اینترنتی و اینترنت نیم‌بها را هم دارد؛ همچنین ارائه پاسخ‌های هوشمند، امکان جست‌وجو و گشت‌وگذار در محتوای شبکه‌های اجتماعی، پیام‌رسان‌ها، دسترسی به خدمات تصویری، متنی و ویدئوییِ داخلی و خارجی از دیگر امکانات این موتور جست‌وجوی ایرانی است.
برخی تحلیلها می‌گویند که در سال های گذشته موتورهای جستجوگر بومی مثل پارسی‌جو و یوز موفق عمل نکرده‌اند، چرا که اصلا کاربردی نبودند بعنوان مثال مطالب به‌روز در خروجی هایشان اصلا مشاهده نمی‌شد حتی برای سایت‌های داخل کشور و برای همین کاربران اولین انتخاب شان برای جست‌وجوی مقالات و مباحث و موارد دیگر ، سایت گوگل بوده است.اما بررسی ها نشان می‌دهد قدرت موتور جستجوگر ذره بین بیشتر از دو مورد قبلی است و کاربران (اعم از کاربران معمولی و دانشجویان و اقشار مختلف و متخصصین و …) می‌توانند مبتنی بر گوگل جست‌وجوهای خودشان را انجام دهند و هیچ چالشی از بابت به‌روز بودن منابع و … نداشته باشند.
اکنون این سوال وجود دارد که سرنوشت موتور جستجوی بومی ذره بین چه خواهد بود؟ هرچند کارکرد اولیه‌ی آن نشان می‌دهد که می‌تواند برتری‌هایی نسبت به نمونه‌های بومی دیگر داشته باشد، اما اینکه چقدر می‌تواند به نمونه‌های بین‌المللی نزدیک شده و اساسا چه ارزش افزوده‌ای برای کاربران ایجاد می‌کند، سوالاتی است که باید برای کاربران پاسخ داده شود.
