اتحادیه گازی روسیه در آسیای مرکزی به کجا رسید؟

هنگامی که روسیه اواخر سال میلادی گذشته، ایده تشکیل یک اتحادیه گازی سه جانبه با قزاقستان و ازبکستان را مطرح کرد، با شکست روبرو شد.

منتقدان، این پیشنهاد را به عنوان تلاش استعمارگر سابق آسیای مرکزی برای کسب نفوذ سیاسی و اقتصادی به سخره گرفتند. به نظر رسید هر دو کشور آب پاکی را روی این ایده ریختند. رومان واسیلنکو، معاون وزیر خارجه قزاقستان اظهار کرد: قزاقستان اجازه نخواهد داد سرزمینش برای دور زدن تحریم‌ها مورد استفاده قرار گیرد و هنگامی که قرار باشد هرگونه ابتکار جدید احتمالی را مورد ارزیابی قرار دهد، این موضوع را به خاطر خواهد داشت.

دولت ازبکستان نیز پاسخ صریحی داد. جورابک میرزا محمودوف، وزیر انرژی ازبکستان در ماه دسامبر گفت: اگر ما از کشور دیگری گاز وارد کنیم، تنها بر مبنای تجاری و قرارداد فروش همکاری می‌کنیم. ما هرگز با شرایط سیاسی در قبال گاز موافقت نخواهیم کرد.

اما اکنون هر دو دولت، توافق‌های همکاری جدیدی با شرکت گازپروم روسیه امضا کرده و شراکت با مسکو را تحکیم کرده‌اند.

نقشه راهی که بر مبنای دو جانبه میان گازپروم و این دولتها امضا شده است، نشان می‌دهد که این اتحادیه سه جانبه ممکن است حداقل فعلا مطرح نباشد. با این حال وب‌سایت انرژی روسی Neftegaz.ru تفسیر متفاوتی داشت و در این باره گزارش کرد مذاکرات درباره این اتحادیه سه جانبه، بر مبنای دو جانبه در سطح گازپروم و وزرا و دولت‌های مربوطه سه کشور ادامه دارد و روسیه، برنامه‌های خود را تحت نام و قالب متفاوت دیگری پیش می‌برد.

اگر پرسش ‌درباره این اتحادیه و این که دقیقا به چه معنایی خواهد بود، را کنار بگذاریم، این توافق‌ها نشان می‌دهد چطور روسیه همزمان با تلاش برای یافتن بازارهای جدید برای گازی که اکنون اروپا به دلیل جنگ اوکراین، حاضر به خریداری آن نیست، بلندپروازی‌های انرژی خود را در آسیای مرکزی پیش می‌برد.

درباره محتوای این نقشه‌های راه، اطلاع چندانی در دست نیست و تنها موضوعی که مطرح شده این است که هر دو نقشه راه، صادرات گاز از روسیه به این دو کشور را پوشش می‌دهد.

شرکت گازپروم در بیانیه‌ای در ۲۴ ژانویه، بدون ارائه جزئیات بیشتر، اعلام کرد میرزا محمودوف و الکسی میلر، مدیرعامل گازپروم، نقشه راهی برای همکاری در بخش انرژی امضا کردند. گازپروم از بیانیه مشابه برای اعلام نقشه راه با قزاقستان در ۱۸ ژانویه استفاده کرد.

اما دولت قزاقستان جزئیات بیشتر و نه البته کامل را فراهم کرد. طبق اعلام آستانه، این سند موضوعاتی شامل پالایش گاز قزاقستان در تاسیسات گاز  اورنبرگ روسیه و احتمال تامین گاز روسیه به قزاقستان را پوشش می‌دهد.

در بیانیه وزارت انرژی ازبکستان در ۲۵ ژانویه فاش شد این توافق شامل عرضه گاز روسیه به ازبکستان است.

این نقشه‌های راه، اقدامات فنی ضروری برای انجام ترانزیت گاز در خط لوله “سنترال آسیا سنترال” را تشریح می کند که روسیه را به قزاقستان و ازبکستان متصل می‌کند اما این وزارتخانه تاکید کرد که هر اقدامی که انجام می‌شود، در دفاع کامل از منافع ملی است.

این بیانیه پس از گزارش‌های رسانه‌ای منتشر شد که به نقل از منابع آگاه مدعی شده بودند روسیه درخواست‌هایی برای به دست گرفتن کنترل سیستم های انتقال گاز آسیای مرکزی داشته است.

وزارت انرژی ازبکستان اعلام کرد هیچ گونه تهدید سپردن کنترل سیستم انتقال گاز به کسی یا تهدیدی نسبت به حاکمیت ما وجود ندارد.

کشورهای تولیدکننده گاز قزاقستان و ازبکستان، در حال حاضر از روسیه واردات گاز دارند. مسکو ماه گذشته اعلام کرد با این دو کشور که در بحبوحه بحران انرژی زمستانی در آسیای مرکزی، متقاضی دریافت گاز بیشتر هستند، سرگرم مذاکره برای افزایش صادرات است. قزاقستان همچنین به روسیه صادرات گاز دارد در حالی که ازبکستان صادراتی ندارد.

این دو کشور معمولا عمده صادرات خود را به چین ارسال می‌کنند اما هر دو کشور می‌گویند صادرات گاز را در زمستان امسال برای حفظ تامین داخلی متوقف کرده‌اند.

بر اساس گزارش اویل پرایس، ازبکستان متعهد شده است صادرات گاز را تا سال ۲۰۲۵ متوقف کند و قزاقستان در حال بررسی خاتمه دادن به صادرات در سال جاری است.